Sirijski vođa Bašar al Asad druga je generacija porodične dinastije koja je držala vlast više od pet decenija, a njegov nestanak zbog munjevitog napredovanja pobunjenika signalizira zapanjujuće prestrojavanje vlasti u strateški vitalnoj bliskoistočnoj naciji.
U Siriji od 2011. traje razorni građanski rat. Zemlja je opustošena i pretvorena u leglo ekstremističke grupe ISIS, dok se istovremeno pretvorila u poprište sukoba međunarodnih sila. U izbegličkoj krizi milioni su raseljeni iz svojih domova, piše CNN.
Rat je počeo nakon što je Asadov režim odbio da popusti pred masovnim protestima tokom Arapskog proleća 2011. godine.
Asadove snage su optužene za teška kršenja ljudskih prava i brutalne napade na civile tokom 13-godišnjeg rata, uključujući korišćenje hemijskog oružja protiv sopstvenog naroda. SAD, Jordan, Turska i Evropska unija na početku rata pozivali su Asada da odstupi s vlasti.
Asad je preuzeo vlast na izborima bez protivkandidata 2000. godine nakon smrti svog oca Hafeza al Asada, koji se izdigao iz siromaštva, vodio stranku Bat i preuzeo vlast 1970. godine, da bi ubrzo potom postao predsednik Sirije. Mlađi Asad odrastao je u senci svog oca, sovjetskog saveznika koji je vladao Sirijom tri decenije i pomogao postavljanju manjinske alavitske populacije na ključne političke, društvene i vojne položaje.
Ni Hafez al Asad nije tolerisao neslaganje, okrenuvši se represiji i povremenim ispadima ekstremnog državnog nasilja. Godine 1982. u gradu Hami – koji su pobunjenici zauzeli ove nedelje – Hafez al Asad je dopustio vojsci i obaveštajnim službama da pobiju hiljade njegovih protivnika, okončavši tako ustanak koji je vodilo Muslimansko bratstvo.
Kao drugi sin, koji nije bio predodređen da preuzme očevu dužnost, Bašar je studirao oftalmologiju u Londonu sve dok njegov stariji brat i očev naslednik Basel nije poginuo u saobraćajnoj nesreći 1994. godine. Bašar al Asad je tada došao u centar pažnje. Počeo je da studira vojnu nauku, a kasnije je postao pukovnik u sirijskoj vojsci.
Posle očeve smrti u junu 2000. godine, sirijskom parlamentu trebalo je samo nekoliko sati da promeni ustav i propisanu starost za predsednika sa 40 godina spusti na 34, koliko je tada bilo Asadu. To mu je omogućilo da nasledi svog oca na izborima idućeg meseca.
Činilo se da su mnogi posmatrači u Evropi i SAD ohrabreni novim predsednikom, koji se predstavljao kao mlađi vođa, navodno sklon uvođenju progresivnijeg i umerenijeg režima.
Asadova supruga Asma al Asad, kojom se oženio 2000. godine, bivša investiciona bankarka sirijskog porekla koja je odrasla u Londonu, pomogla je da se učvrsti to stanovište. Ali, nade Zapada u umereniju Siriju potonule su kada je novi vođa nastavio da neguje tradicionalne veze Sirije sa militantnim grupama poput Hamasa i Hezbolaha. Nakon što je brutalnom silom dočekao prodemokratske proteste 2011. godine, Zapad je prešao na direktnu osudu režima.
Asad je velikom većinom ponovo biran za predsednika svakih sedam godina, poslednji put na izborima 2021. koje su SAD, Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, Nemačka i Italija ocenile “lažnim izborima”. Asad je sve vreme uživao pomoć Rusije i Irana, sve do danas.
Asad je upozorio zapadne nacije da ne podržavaju pobunjeničke grupe koje se bore protiv njegovih jedinica, predviđajući da će militanti jednog dana napasti SAD i druge saveznike. Asad je 2015. godine rekao da se Sirija neće pridružiti koaliciji pod vođstvom SAD koja je usmerena na uništavanje terorističke grupe ISIS, koja je tokom rata preuzela kontrolu nad delovima njegove zemlje, već se oslanjao na rusku pomoć.
Ujedinjene nacije su početkom ove godine naglasile da je rat ostavio više stotina hiljada mrtvih, više od sedam miliona interno raseljenih i više od šest miliona međunarodnih izbeglica.
