“Božansko nadahnuće – Miroslavljevo jevanđelje” naziv je izložbe koja predstavlja najvrednije srpsko pokretno dobro, a koja je održana u okviru ovogodišnjeg LilaLO festivala u lozničkom Muzeju Jadra.
Kako je na otvaranju kazao Veljko Topalović, jedan od njenih priređivača, “postoje starije knjige od Miroslavljevog jevanđelja, postoje lepše, one koje se u nauci smatraju značajnijim, ali ne postoji nijedna knjiga koja takvom širinom otvara srca ljudi širom sveta”.
Reč jevanđelje znači dobra vest, blaga vest, a Miroslavljevo jevanđelje je jevanđelistar, glavna bogoslužbena knjiga koja simbolizuje samog Hrista i u njemu su stihovi četvorice jevanđelista, raspoređeni u poglavlja prema čitanjima za svaki dan crkvene godine.
– Miroslavljevo jevanđelje je najstariji sačuvani ćirilični rukopis, pisano je u poslednjoj četvrtini 12. veka za humskog kneza Miroslava, starijeg brata Simeona Nemanje. Od nastanka je imalo status najvrednije srpske relikvije i, po svemu sudeći, ovaj jevađelistar bio je sveta knjiga na kojoj je vršena služba Božja, prilikom osnivanja manastira Hilandar. Ovde izložena knjiga predstavlja faksimil, najbolju moguću reprodukciju na svetu kada je reč o reprodukcijama oslikavanja na zlatu i vizantijskom povezu. Rezultat je osam i po vekova truda prvo hilandarskih monaha, potom srpskih vojnika, naučnika, bankarskih službenika, izdavača i poslanika u kulturi. Izložba koju vidimo nastala je trudom od 30 godina oko 300 stručnjaka iz celog sveta, od američkih slavista do ruskih istoričara liturgije, i drugih ljudi. Izložba prati neobičan istorijat Miroslavljevog jevanđelja i njen put do danas – rekao je Topalović.
Knjiga se, kako je objasnio, nalazila u rukama srpskih vladara, Nemanjića, Obrenovića, Karađorđevića koji su u njenoj blizini činili neke čudne poteze i želeli da bude u njihovom privatnom vlasništvu. Oni koji su se nečasno odnosili prema njoj i njenoj blizini gubili su ono što im je najdraže – vlast, imovinu, pa i živote – kaže Topalović.
Takvi njihovi egoistični potezi, prema njegovim rečima, doveli su do toga da Miroslavljevo jevanđelje izbegne sudbinu bezbroj drugih ukradenih, spaljenih i na drugi način oštećenih srpskih i svetskih dragocenosti.
Miroslavljevo jevanđelje čuvano je u biblioteci manastira Hilandar do 1896. kada su ga kralju Aleksandru Obrenoviću poklonili monasi i od tada njegova sudbina kreće neobičnim tokom. Za vreme Majskog prevrata 1903. nestaje iz dvorskog sefa, da bi prilikom povlačenja srpske vojske 1915. godine, bilo pronađeno u sanducima kralja Petra, a onda sa Glavnom državnom blagajnom preko Albanije, Brindizija, Krfa, Solunskog fronta, prešlo put do povratka u Beograd.
Izložba u Loznici bila je lepa prilika da Lozničani i njihovi gosti posete izložbu o najstarijem sačuvanom ćiriličnom rukopisu i vide njegov faksimil, jedinstven u svetu.
Jedan list u Rusiji
Miroslavljevo jevanđelje je za vreme Drugog svetskog rata skrivano ispod oltara manastira Rača kraj Drine i u sefu Narodne banke u Beogradu. Danas se čuva u Beogradu, zbog rekonstrukcije Narodnog muzeja, premešteno je u Narodnu biblioteku Srbije. Od 1846. jedan list čuva se u Rusiji, prvo Kijevu, a od 1883. u Petrogradu u Imperatorskoj biblioteci, današnjoj Ruskoj nacionalnoj biblioteci.
Pod zaštitom Uneska
Po svojoj lepoti, raznovrsnosti i veličini likovnih ukrasa, raskošnoj pozlati, organizaciji teksta pa i formatu Miroslavljevo jevanđelje zauzima jedinstveno mesto među sačuvanim pravoslavnim jevanđelistarima. Ono je pre šesnaest godina uvršteno u Uneskov registar svetske dokumentarne baštine, “Pamćenje sveta”, među 120 najvrednijih pokretnih dobara koje je stvorila ljudska civilizacija.
