Izmišljeni egzodus

EPA

Generale, u zatvoru ste u Finskoj, osuđeni u Haškom tribunalu zbog događaja iz 1999. na KiM.

Jedna od najtežih optužbi sa kojom ste se suočili u Haškom tribunalu bila je da je VJ odgovorna za nasilno izmeštanje civila?

– Pre nego što vam odgovorim, da i ja budem malo neskroman. Podsetio bih da sam za komandovanje Trećom armijom tokom agresije NATO odlikovan Ordenom slobode koji je po rangu ispod Ordena narodnog heroja. Takođe, priznanje su mi odali i komandanti NATO. Drugi su pisali da je “general Vesli Klark bio očajan što na Kosovu nije mogao da pronađe vojsku i tehniku generala Nebojše Pavkovića”. Čelnici ove Alijanse u svojim analizama spominju Treću armiju na Kosovu i Metohiji i generala Pavkovića. Nema korpusa i brigada. Na kraju, “priznanje” su mi odale i sudije Haškog suda jer su me osudili najvećom kaznom.

Što se tiče civila brojni su primeri da je avijacija agresora bombardovala civilne ciljeve u kojima je poginulo više stotina civila. Da vas podsetim na kolone civila u Meji, kod sela Bistražina i Koriše, zatim sela Niševac, Blace, Dubrava, gradovi Gnjilane, Prizren, pa autobus kod Podujeva i na Mokroj gori, pa voza kod Grdelice, zatim bombardovanje Niša, Aleksinca, Ćuprije, Bora, Kladova, Paraćina, Surdulice… Sve u zoni odgovornosti Treće armije. I sam glavnokomandujući NATO, general Vesli Klark bez stida i vojničke časti priznao je da NATO Trećoj armiji na Kosovu i Metohiji nije mogao da učini ništa, pa je počeo da gađa civilne ciljeve.

Zbrinjavali civile

Razlog za bombardovanje bila je navodna operacija “Potkovica” VJ sa navodnim ciljem da etnički očisti prostor KiM?

– Problema sa civilnim stanovništvom je bilo i 1998. godine, ali i ranije. Uvek kada bi došlo do zaoštravanja situacije na Kosmetu civili su napuštali ugrožena područja. Pošto je agresija na SR Jugoslaviju bila izvesna, jedinice Treće armije su prema planovima upotrebe vršile operativni razvoj i posedale položaje za odbranu. A rejoni odbrane jedinica Prištinskog korpusa nalazili su se na pogodnim zemljišnim objektima, kosmetskih planina i oko naseljenih mesta. Odmah po posedanju tih položaja jedan broj civila napustio je svoja ognjišta znajući da će doći do sukoba sa tzv. OVK, ali i zbog napada agresorske avijacije.

Vojska je optužena da je direktno učestvovala u progonu albanskih civila?

– Treba imati na umu da je 1999. godine na Kosmetu funkcionisalo Privremeno izvršno veće Kosova i Metohije, koje je imalo svoje sekretarijate, pored ostalih i za zbrinjavanje civilnog stanovništva. Vojska nije imala nadležnosti prema civilima, ali su sve jedinice Treće armije preduzimale mere i postupke za zaštitu civila u zonama borbenih dejstava, o čemu postoje brojna naređenja i druga dokumenta. Još 1998. godine za vreme izvođenja protivterorističke operacije, kao komandant Prištinskog korpusa uveo sam novi element borbenog poretka “snage za zbrinjavanje i zaštitu civilnog stanovništva”, što do tada nije radila nijedna vojska u svetu.

Bežali od borbi

Nesumnjivo je da su najviše bežali Albanci?

– U regionima Drenica, Metohija, Mališevo i Malo Kosovo bile su koncentrisane jake terorističke grupacije koje su sva sela pretvorili u terorističke baze. Pošto je došlo do sukoba policije i vojske sa tzv. OVK, civilno stanovništvo je počelo masovno da se izmešta i odlazi u gradove, jer je tamo bilo “mirno”. Deo civila je preko graničnih prelaza otišao kod rođaka u Albaniju, Makedoniju i Crnu Goru, a neki i u Srbiju. To su radili poslednjih tridesetak godina, i to su radili i po otpočinjanju bombardovanja. Niko ih nije sprečavao i prisiljavao. Jednostavno, bežali su od borbi koje su se vodile oko njihovih sela i kuća, ali i od NATO bombi koje su padale po jedinicama vojske i po njihovim selima.

Ali dosta njih je spas potražio i u Makedoniji i Albaniji. Da li su ih vojska i policija proterali?

– Jedinice Treće armije koje su posele položaje odbrane nisu dozvoljavale da civili ulaze i prolaze kroz rejone i zone odbrane, već si ih vraćali i upućivali na četiri granična prelaza. Pošto su za prelaz državne granice bile odgovorne policija i carina, oni su zaustavili prelaz civila u Makedoniju i Albaniju sve dok nisu dobili naređenje iz Beograda. Kada je odobren prelaz i sa makedonske i albanske strane, civili su pohrlili u te zemlje, o čemu su nadležni organi vodili urednu dokumentaciju. Tako je nastao izmišljeni egzodus, odnosno da vojska i policija proteruje civile sa Kosmeta. Međutim, i šefica Hjumani rajs voča za Kosmet Sanda Mičel svedočila je u Hagu da je 52 odsto Srba i nealbanaca i 48 posto Albanaca napustilo Kosmet. Postavlja se pitanje kako je moguće da se tako promenila nacionalna struktura na Kosmetu. Osim toga, već 11. i 12. juna 1999. godine svo izbeglo albansko stanovništvo sa Kosmeta se vratilo u svoje domove.

Kasetne bombe i osiromašeni uranijum

Agresor je tada koristio kasetne bombe i municiju sa osiromašenim uranijumom. Da li imate podatke i o tome?

– Postoje podaci i o tome. U napadu na jedinice Armije, pored raznih razornih raketa i sistema, avijacija agresora koristila je kasetne bombe i municiju sa osiromašenim uranijumom. U zoni Treće armije agresor je bacio, na oko 1.000 lokacija, 2.000 kontejnera kasetnih bombi raznih tipova, višestrukog dejstva, rasprskavajuće, zapaljive, probojne… U svakom kontejneru, koji su pokrivali površinu od 200×400 m zavisno od tipa kasetnih bombi, bilo je po 140, 200 ili 400 kasetnih bombi, od kojih nisu sve odmah eksplodirale, već su njih 20 do 30 procenata bile mine iznenađenja. Takođe, početkom aprila 1999. počele su da stižu informacije da agresor upotrebljava municiju sa osiromašenim uranijumom. Prva dejstva izvršena su 30. marta 1999. iz aviona A-10 po jedinicama 549. motorizovane brigade, u širem rejonu Prizrena. Ovaj avion koji je naoružan topom 30 mm, u svom borbenom kompletu ima 1.100 metaka, od kojih 880 sa osiromašenim uranijumom, sejao je smrt i kontaminirao zonu Treće armije dejstvom po 201 cilju, od kojih 98 van i 113 na Kosovu i Metohiji. Van Kosmeta gađani su položaji 78. motorizovane brigade, u rejonu Preševa kod sela Reljan i Biljača, kod Bujanovca u rejonu sela Borovac, Samoljica i Čerenovac i u rejonu Vranja i planine Plačkovica.

Gubici

Koji su bili gubici Treće armije u odnosu na gubitke VJ?

– U jedinicama Treće armije, za vreme 78 dana agresije, poginulo je 522 pripadnika, ili šest svakog dana. Od dejstva avijacije NATO život je izgubilo 183 pripadnika, ili dva dnevno, a od dejstva tzv. OVK 339 ili četiri pripadnika dnevno. Kidnapovano je ili nestalo 32 pripadnika, čija se sudbina još uvek ne zna. Gubici Treće armije, u odnosu na ukupne gubitke u VJ, od 1.031 poginulog, iznose 50,6 procenata.

A kada je reč o gubicima u materijalnim i borbenim sredstvima?

– Gubici Treće armije u materijalnim i borbenim sredstvima bili su: 13 tenkova, od kojih šest od avijacije i sedam od dejstva OVK. Zatim, 12 oklopnih transportera; 12 artiljerijskih oruđa; 22 PVO oruđa, jedan radar P-15; dva minobacača 120 mm; šest inžinjerijskih mašina; 76 motornih vozila. Oštećeno je ukupno 11 tenkova; 10 oklopnih transportera i borbenih vozila pešadije, osam artiljerijskih oruđa, tri protivavionska topa, osam inžinjerijskih mašina i 32 motorna vozila.