Kralj Aleksandar Prvi Karađorđević, ubijen 1934. godine u Marselju, u Parizu ima spomenik, a u rodnom Beogradu ni spomenik, čak ni ulicu.
U ispravljanje te nepravde krenula je Skupština Grada Beograda, novembra 2018. kada je povodom veka od kraja Prvog svetskog rata, rešila da ovog vladara smesti na plato između zdanja predsednika Republike i gradske Skupštine. Ova počast kralju je, međutim, do danas ostala “mrtvo slovo na papiru”.
Francuska prestonica odavno ima monumentalnu uspomenu na Aleksandra Prvog, ujedinitelja naroda Jugoslavije i njegovog oca Petra Prvog, u parku na obodu Bolonjske šume. Ima Pariz i Aveniju kralja Petra, a od 2011. u toj ulici u blizini Jelisejskih polja i spomen-ploču povodom 100 godina od posete Francuskoj, ovog vladara poznatog među Srbima kao Oslobodioca. Spomen-obeležje u Marselju, na mestu atentata, dobio je i Aleksandar koji je bio prva žrtva fašizma.
Vitez i državnik
Francuska više poštuje našeg vladara nego mi, komentariše za “Vesti” arhitekta Dragomir Acović, član Krunskog veća kraljevske porodice Karađorđević, uz pitanje “treba li uopšte to da nas čudi”?
Kao krivca za to vidi jugoslovenskog predsednika Josipa Broza Tita.
– Tito je Aleksandra doživljavao kao ličnog, intimnog neprijatelja. Kola čak i jedna neverovatna legenda o najjačoj diktaturi kralja Aleksandra od 1933. do 1937, a svi znamo da je on ubijen 1934. godine. Kralj je nazvan diktatorom za neke dve godine vladavine, a Broz je to bio skoro četiri decenije, ali eto njegova vladavina nije okarakterisana kao diktatura i niko za sve vreme da ispravi tu nepravdu – ogorčen je Acović.
On podseća da je 2004. Komisija za spomenike i nazive trgova i ulica predložila da se na osnovu francuskog spomenika dvojici vladara dinastije Karađorđević u Bolonjskoj šumi, podigne spomenik na Topčiderskoj zvezdi.
– To više niko ne pominje kao da se nije desilo, već je odabran deo između Starog i Novog dvora gde je bio Simića konak, a gde su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i Draga Mašin – pojašnjava Acović zašto je protiv nove lokacije s koje je, prema istorijskim podacima, posle dinastičkog prevrata, to zdanje 1904. uklonjeno.
Predsednik Pokreta obnove kraljevine Srbije Žika Gojković ne krije zadovoljstvo što Aleksandar Prvi treba da dobije spomenik u Beogradu. Podseća da se odavno zalagao za ovu ideju i prvi je poslanik koji je o tome govorio u Skupštini Srbije.
– Mora se odati počast onom koji je ujedinio sve Srbe u jednu državu. Viteški kralj ujedinitelj, bio je vrhovni komandant srpske vojske u Velikom ratu i stvorio je državu veću od Dušanovog carstva. Srbija i Jugoslavija je imala, u vreme njegove vladavine, snažan industrijski zamah i reformisanu poljoprivredu, jakog seljaka i jako građansko društvo – kaže Gojković za “Vesti”.
Narodna volja
Ističe da je važno podići spomenik, a mesto gde će biti postavljen, naš sagovornik prepušta urbanistima.
– Suština je u volji da se nešto uradi, a meni se nekako taj spomenik najviše uklapa u onu parisku priču u kojoj su kraljevi Petar i Aleksandar zajedno – pojašnjava nam.
Podseća nas da je u Gojkovićevom rodnom Somboru Aleksandar Prvi imao spomenik podignut 1940, ali su ga “hortijevci” uklonili već 1941. Ipak, posle osam decenija veliki vladar se simbolično vraća u taj grad, a predsednik POKS-a kaže da će, prema urbanističkom planu, spomenik biti ispred Skupštine grada.
Ima i Niš spomenik Aleksandru Ujedinitelju, a Gojković ukazuje da kraljeva bista postoji i u opštini Knić. Želja za podizanjem spomenika kod građana više srpskih gradova postoji, a predsednik POKS-a ističe da realizacija zavisi od lokalnih samouprava.
Inicijativu za podizanje beogradskog spomenika kralju Aleksandru Prvog Karađorđeviću podneo je prošle godine predsednik Srbije Aleksandar Vučić, u svojstvu građanina, ukazavši da je kralj bio izuzetna istorijska ličnost, “a da na našu sramotu, nema ni ulicu ni spomenik u Beogradu”.
– Imamo ulicu Aleksandra Obrenovića i kneza Aleksandra, ali ne kralja Aleksandra, a imamo čak ulice dvojice atentatora na kralja Aleksandra. Kao da je bila nekakva zavera nekih krugova da se nikada ne dogodi, kao što je bio slučaj sa spomenikom kralju Petru u Novom Sadu – kazao je.
Mnogi Beograđani misle da se Bulevar kneza Aleksandra Karađorđevića zove po Aleksandru Prvom, ali reč je o srpskom knezu, sinu vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa, ocu Petra Karađorđevića i Aleksandrovom dedi koji je vladao od 1842. do 1858.
Ratni komandant
Aleksandar Prvi Karađorđević bio je regent prestolonaslednik Kraljevine Srbije, kralj Srba, Hrvata i Slovenaca i kralj Jugoslavije. Bio je drugi sin Petra Prvog Karađorđevića i kneginje Zorke, ćerke crnogorskog kralja Nikole Petrovića. Učešćem i komandovanjem u Balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu dao je ogroman doprinos oslobođenju srpskog i drugih balkanskih naroda od Otomanskog i Austrougarskog carstva.
Uspomena i za Vilsona
Ulicu i spomenik u Beogradu treba da dobije i 28. predsednik SAD Tomas Vudro Vilson, koji je značajan za našu zemlju ne samo zato što se srpska zastava vijorila na Beloj kući, već je posle završetka Prvog svetskog rata imao presudnu ulogu da Banat bude u sastavu Srbije, vršeći uticaj na premijere Italije, Francuske i Velike Britanije na Pariskoj mirovnoj konferenciji 1919. U pismu američkom narodu 1918. Srbe je opisao kao neverovatno hrabar narod.
