Čak iako ste zaljubljenik u drevnu umetnost igranja šaha verovatno ne znate koliko je zanimljivu istoriju imala kraljica – verna senka kralja i danas najmoćnija figura na tabli.
Ne postoje pouzdani podaci o tome kada je i gde nastao šah. Najverovatnije je da se pojavio pre više od 2.000 godina. Pouzdano se zna i dokazano je da je pre 1.500 godina postojao u Indiji tokom carstva Gupte, i da se zvao “čaturanga”.
Reč je bila o dalekom pretku šaha čije su vigure reprezentovale četiri roda tadašnje indijske vojske – pešadiju, konjicu, slonove i borna kola koji su svi štitili radžu (kralja) i njegovog savetnika mantrina koji su se nalazili u sredini.
Upravo ovaj “savetnik” bio je predak današnje šahovske kraljice tj. dame i upravo to je bio početak interesantne istorije koju je imala ova figura.
Igru su u VI veku prihvatili Persijanci i oni su kraljicu zvali “Firzan” – savetnik/vezir. Reč je bila o prilično slaboj figuri koja je mogla da se kreće samo po jedno polje dijagonalno i koja služi kao poslednja odbrana Kralja.
Prateći ovu tradiciju Evropljani su figuru zvali “Fers”, dok Rusi i danas koriste naziv “Ferz”.
Kraljev vezir je vremenom evoluirao u njegovu suprugu. Prvo je reč “Fers” u nekim evropskim jezicima postala gramatički ženskog roda, a onda su i oni koji su tek počinjali da igraju šah počeli da komentarišu da figura koja stoji pored kralja mora da predstavlja kraljicu.
“Žena iza lika kraljice u šahu”
Usavršavanjem drevne igre čaturange šah je vremenom poprimao sadašnji obilik. Najveća promena dogodila se tokom 15. veka kada je upravo kraljica dobila nov način kretanja i sve sadašnje “moći” koje su je pretvorile u najjaču figuru na tabli.
Prvo štampano delo o šahu u kome su uvršćena ova nova pravila napisao je napisao španski šahist Lusena, a upravo je ovaj narod i postao najzaslužniji za lik kraljice kakav danas poznajemo.
Istoričarka Merilin Jalom u svojoj knjizi “Rođenje šahovske kraljice” iznela je danas najšire prihvaćenu tezu o tome da je uspon šahovske kraljice bio povezan sa usponom moćnih srednjovekovnih vladarki u ovom delu Evrope kao što su bile Eleonora od Akvitanije i Izabela I od Kastilje.
Kraljica u šahu i moć koju ona danas ima na neki način simbolizuju upravo ove dve velike evropske vladarke, ali i čitav niz savladarki, regentkinja i princeza koje su tokom XV i XVI veka imale ogromnu političku moć, naročito na dvorovima u Španiji, Francuskoj i Portugaliji.
Delo šahiste Lusena objavljeno je upravo za vreme vladavine Izabele I od Kastilje.
