Periodi saradnje, razdoblja nerazumevanja, doba konfrontacije… Tako bi se od kraja 19. veka do danas mogli definisati odnosi Srba i Albanaca koji su neslavnu kulminaciju doživeli sukobom i NATO bombardovanjem SRJ, 1999. godine.
Status arhineprijatelja dva naroda sticala su još krajem 15. i tokom 16. veka kada je proces islamizacije Albanaca polarizovao njihove interese. Ipak, do odluka koje će oblikovati Balkan i budućnost srpsko-albanskih odnosa je došlo 1878. na Berlinskom kongresu. Te godine je Srbija i zvanično postala nezavisna, a za one ambicioznije, napravljen je korak ka stvaranju velike zemlje južnih Slovena. Zbog takvih namera, Srbija stiče protivnike, prvenstveno u Austro-Ugarskoj i Bugarskoj koje su u Jugoslaviji videle pretnju. To su bili razlozi za specijalni rat protiv Srbije koji je vođen do Prvog svetskog rata, a vrlo važna uloga je dodeljena Albancima koje su organizovali oficiri iz Sofije i Beča.
Inostrana podrška je značajno doprinela da te 1878, dođe do kohezije većine albanskog naroda u jedinstveni pokret – Prizrensku ligu. Tada je prvi put formulisan koncept “Velike Albanije” koja bi obuhvatila komšijske teritorije, a pre svega, srpske. Počinje pohod na srpski živalj i do 1912. je ubijeno više stotina Srba u Staroj Srbiji, opljačkana je imovina više desetina hiljada, a 150.000 ljudi je pobeglo. Cilj je, još tada, bilo etnički čisto Kosovo, a kako vlada u Beogradu nije uspela da zaštiti sunarodnike diplomatskim putem, počinje sa naoružavanjem naroda. Formiraju se komite, pretežno Srbi iz Stare Srbije i kreću se po tom području, Novopazarskom sandžaku i Metohiji.
Albanija 1912. stiče nezavisnost, ali albansko nasilje ne jenjava ni tokom narednih decenija. Tokom Drugog svetskog rata, dobrovoljačka milicija “Vulnetari” je ubila oko 10 000 Srba, pretežno civila, a proterano je 100.000 Srba i Crnogoraca. Stravične zločine je vršio i “Nacionalni front” sa “balistima”, a posle poraza Italije 1943. uz pristanak nacističke Nemačke, formirana je “Druga prizrenska liga”. Centralno mesto u etničkom čišćenju Srba, imao je specijalni Kosovski puk, a 1944. stvorena je 21. SS divizija “Skenderbeg” sa nemačkim komandnim kadrom i približno 12.000 vojnika, pretežno albanske nacionalnosti.
Albanski teroristi nastavljaju represiju i posle rata, a nije ih omelo ni prividno prijateljstvo Jugoslavije i Albanije. Tih godina je bila aktuelna ideja velike balkanske federacije čiji bi deo bile, pored Jugoslavije, Bugarska i Albanija, ali do realizacije te zamisli nije došlo. U SAD-u je 1946. formirana treća Prizrenska liga. Projekat “Velike Albanije”, trebalo je da nastavi da živi.
Nakon sukoba Jugoslavije i SSSR-a 1948, iz Albanije su u Srbiju ubacivane diverzantske grupe, kao nekad kačačke bande između dva rata, koje su ubijale jugoslovenske graničare, pripadnike snaga bezbednosti, političke aktiviste, i zavodile teror nad srpskim civilima.
Na kretanje raspoloženja na Kosovu, ukazivale su demonstracije u Prištini, Prizrenu i drugim gradovima 1968, 1981, 1989. i 1990. godine.
Razbijanje SFRJ početkom 90-ih, podstaklo ih je na ubrzanje priprema za masovnu primenu terorizma protiv Srbije i SRJ. Separatistički pokret na KiM, od 1990. ima oblike paralelne države, s težištem na stvaranju jakih terorističkih sastava. U krajnjoj liniji, trebalo je da stvore uslove za oružanu pobunu protiv Srbije.
Prave Oslobodilačku vojsku Kosova sa 20.000 terorista i još brojnijim civilnim delom (sa jakom bazom u Švajcarskoj) i od 1991. do 1997. izvedeno je skoro 400 akata etnički motivisanog nasilja. Početkom 1998. javno deluju kao OVK, napadom na policijsku patrolu SRJ, a Beograd, radi očuvanja mira angažuje Prištinski korpus Vojske SRJ.
Na scenu stupaju inostrani sponzori OVK sa kampanjom o “prekomernoj upotrebi sile protiv civila”, a kako pregovori u Rambujeu propadaju, 24. marta 1999. kreće agresija NATO na SRJ koja je okončana 10. juna sporazumom u Kumanovu i famoznom Rezolucijom 1244 SB UN. Posebno je bio organizovan masovni zločin nad Srbima od 17. do 19. marta 2004. Državna zajednica SCG se raspada 2006, a već februara 2008, Priština proglašava nezavisnost koju je, pod pritiskom Zapada, priznao veliki broj zemalja. Do danas su predstavnici kosovskih Albanaca su isključivi u zahtevu da Srbija prizna “državu Kosovo”.
Prelomni ustavni amandmani
Zloupotrebom ideje komunističke internacionale, kosovski Albanci su sistematično uspeli da izdejstvuju ustupke, ustavnim amandmanima iz 1968, a naročito Ustavom 1974. godine. Tako Kosovo stiče zavidan stepen nezavisnosti, prvo kao autonomna oblast, pa kao autonomna pokrajina, da bi na kraju, maltene, imalo prava kao federalna jedinica.
Teritorijalne pretenzije
Prijemom Albanije u NATO 2009. položaj albanskog elementa na Balkanu je dodatno ojačan. Trend koji je prisutan godinama unazad ukazuje na to da su male šanse da projektovani cilj Albanaca o njihovoj velikoj državi koja seže u delove Srbije, Crne Gore, Severne Makedonije i Grčke, prosto nestane iz njihovih planova i politike.
