Youtube/Printscreen
Slobodan Milošević

Vidovdan, jedan od najvećih srpskih praznika, obeležili su tokom proteklih šest vekova mnogi događaji. Neki izvojevani kao pobede, drugi kao porazi, a onaj koji je ovom danu dao oreol sudbinskog je herojstvo srpske vojske u Kosovskom boju koji se odigrao 28. juna. Koplja su te 1389. na Kosovu polju ukrstile srpska vojska predvođena knezom Lazarom Hrebeljanovićem i turska, na čijem je čelu bio car Murat. Obojica vladara su stradala, Lazar je zarobljen i pogubljen, a Murata je rasporio srpski junak Miloš Obilić, koji je sa devetoricom braće Jugovića i drugim srpskim junacima dao život za otadžbinu. Osmanlije su se povukle iz Srbije, a podaci o ishodu bitke su različiti, od onih da je Srbija pobednica, pa do nerešenog ishoda, a negde se pominje i da je to bio srpski poraz. Ono što je sigurno, bio je to prvi u nizu vidovdanskih dešavanja kroz srpsku istoriju.

Tako je na dan 28. juna 1881. sklopljena tajna Konvencija između Kneževine Srbije i Austrougarske koja slovi kao srpsko potčinjavanje bečkom dvoru. Pre ovog je zaključen Trgovinski ugovor, prema kojem je Srbija mogla da izvozi samo u Austrougarsku, a ovi ugovori, dogovoreni uoči Berlinskog kongresa 1878, bili su kompenzacija za zalaganje Beča kod velikih sila za priznanje srpske nezavisnosti. Srpski vladar Milan Obrenović je za tu lojalnost nagrađen titulom kralja.

Na Vidovdan 1913. je počeo Drugi balkanski rat Bugarske i saveza Grčke i Srbije, kojima se priključuju i Crna Gora, Rumunija i Turska nezadovoljne podelom osvojenih teritorija iz Prvog balkanskog rata. Započinju ga Bugari napadom na Srbe na reci Bregalnici, bez objave rata. Srbija iz tog rata izlazi kao regionalna sila i saveznica Rusije, što je uznemirilo Austrougarsku, pa je i to bio razlog za Prvi svetski rat.

Na Vidovdan 1914. godine došlo je do atentata na austrougarskog prestolonaslednika Ferdinanda, što je bečki dvor iskoristio da objavi rat Srbiji na koji se inače spremao. Iza organizacije atentata koji je počinio Gavrilo Princip, član Mlade Bosne, kako je tvrdio bečki dvor, stajali su srpski oficiri Dragutin Dimitrijević Apis i Voja Tankosić. Zanimljivo je da je rat okončan, pet godina kasnije na Vidovdan 1919. Versajskim sporazumom zaključenim između zemalja Antante i Nemačke.

Vidovdanski ustav Kraljevine SHS donet je, kako mu ime kaže, na Vidovdan 1919. Bio je to prvi ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, prema kojem je zemlja bila ustavna, parlamentarna i nasledna monarhija, a zakonodavnu vlast su delili kralj i parlament. Na snazi je bio do uvođenja Šestojanuarske diktature 1929. godine.

Vidovdan je bio sudbinski dva puta za bivšeg jugoslovenskog predsednika Slobodana Miloševića. On se velikim vidovdanskom skupu na Gazimestanu učvrstio na vlasti 1989, a istog datuma 2001. godine je odveden je u Hag, gde je preminuo 2006. godine. Srbi u Hrvatskoj su baš na ovaj praznik 1990. izgubili pravo konstitutivnog naroda koje su dobili 1944. na Trećem zasedanju ZAVNOH u Topuskom. Taj status im je oduzet posle 46 godina hrvatskim Ustavom. Ravnopravnost Srba i Hrvata je, inače, postojala u hrvatskim ustavima iz 1947. i 1963. dok je u amandmanima na Ustav iz 1971-1972. Hrvatska bila “nacionalna država hrvatskog naroda, država srpskog naroda u Hrvatskoj i država narodnosti koje u njoj žive”.

Crna Gora se 2006. odvojila od Srbije i proglasila sopstvenu državnost, a 28. juna 2006. godine primljena je u Ujedinjene nacije. Vlast na Kosovu je u februaru 2008. proglasila državnost južne srpske pokrajine, a na Vidovdan im je Vlada Srbije uzvratila samoproglašenom Deklaracijom o osnivanju Skupštine Zajednice opština KiM. Evropski savet je 28. juna 2013. dao zeleno svetlo otvaranju pristupnih pregovora sa Srbijom, a odlučeno je da prva Međuvladina konferencija bude održana najkasnije u januaru 2014. godine.

Božuri za stradalnike

Vidovdan predstavlja sećanje na Kosovsku bitku i poginule u svim ratovima, pa se u crkvama obavljaju pomeni za postradale. U nekim delovima zemlje je narod zadržao običaj iz istorije da na ovaj dan ne igra i ne peva i da zaustavi sve velike proslove. Na mestu bitke, kao endemska vrsta, postoji crveni kosovski božur, a prema narodnom verovanju, u ponoć uoči Vidovdana, reke postaju crvene i poteknu uzvodno.

Rezolucija Informbiora

Informbiro je 28. juna 1948. objavio čuvenu Rezoluciju kojom počinje politički sukob Sovjetskog Saveza i njegovih marionetskih država u Istočnoj Evropi s Jugoslavijom. Razlog je, kako je ocenjeno na drugom zasedanju Inforbiroa u Bukureštu, što je Komunistička partija Jugoslavije, odbila da se povinuje diktatu ruskog vođe Staljina.

Sutra – Istorija pisana 28. juna (2): Vera čuva budućnost