Posle smrti Teodosija Prvog, Velikog, 395. godine nove ere, rimska država je bila konačno podeljena, na istočno i zapadno carstvo – da se više nikada ne ujedini. Pre toga, tri decenije ranije, imperija se razdelila na zapadni deo, kojim je car Valentijan vladao iz Rima, i istočni, kojim je vladao car Valensije, sa sedištem u Konstantinopolju, budućem Carigradu, današnjem Istanbulu.
Ali znatno ranije, pola veka pre toga, smrtnu opasnost, za Rim, donela je hunska najezda. Oni su polako napredovali prema zapadu, pobedivši Gote između Volge i Dona, a zatim i Alane i stigli Dunava. Pritešnjeni, Goti nisu imali izbora – prodrli su u Rimsku carevinu, prvo su savladali otpor cara Valensija, koji je izgubio život u bici kod Adrijanopolja, 378, da bi onda, od njegovog naslednika Gracijana, zatražili status saveznika, federata, što je podrazumevalo njihovo pravo da se naseljavaju u podunavskim provincijama.
Ovome su, na tlu današnje Srbije, prethodili veličanstveni i sudbonosni trenuci svetske istorije, u kojima su glavne uloge igrali Rimljani cara sa tri imena – Konstantin Drugi, Konstans Prvi i Konstancije Drugi – i srpska plemena Jaziga.
U Sirmiumu, antičkoj Sremskoj Mitrovici, 7. avgusta 317. godine rodio se, kao drugi sin Konstantina Prvog i Fauste, u istoriji zapamćen kao Konstancije Drugi. Kao imperator, posle smrti oca Konstantina Velikog, naredio je pokolj sve braće i sestara iz njegova tri braka, kao i Odaru Pomeranskom careve braće – svih koje je imperator imenovao za moguće naslednike na rimskom tronu. Nije bio najstariji, imao je tada samo 18 godina, ali je bio tvrdo rešen da zauzme očevo mesto i zato se oslobodio svih ostalih pretendenata koji su mogli da ga ugroze u želji da preuzme carsku titulu. Jedini preživeli bili su dva njegova brata, stariji Konstantin i mlađi Konstans.
Vladao je, od 337. do 361. godine, u nesrećno vreme, kad se bližila propast Rimskog carstva.
Dva slavoluka
Amijan Marcelin kaže da njegovom dopadljivom fizičkom izgledu nisu pristajale neverovatna gordost i bahatost. Čuven je i po besprimernom hvalisanju, zbog beznačajnih pobeda nad manjim odredima Germana i Sarmata. U slavu "sjajnog, nepobedivog rimskog oružja" podigao je dva trijumfalna slavoluka – jedan u Galiji, drugi u svojoj prestonici, Sirmijumu.
Poznat je i kao otac moderne špijunaže, imao je mrežu agenata i dostavljača koji su mu javljali o svemu što se zbivalo u njihovom ataru, a naročito su ga izveštavali o pripremi potencijalnih zavera.
|
Sudar konjica
Podela carstva |
Konstancije Drugi je bio uzrok najveće sramote koja je, zbog njegove gordosti, zadesila Rim – izgubio je imperatorski presto, korišćen još od Oktavijana Avgusta, zajedno sa vladarskim regalijama, koje su rimski imperatori nasleđivali generacijama. To se, prema opisu Amijana Marcelina, ovako zbilo:
Uprkos izveštajima špijuna, Konstancija je 359. godine, dok je bio na zimskom odmoru u Sirmijumu, iznenadila pobuna sarmatskih Jaziga, inače njegovih federata, saveznika, koje je predvodio njihov vladar Limiganat. Uz pomoć Anatolija, namesnika Ilirika, Sloven, čuvenog po pravednosti, sakupio je vojsku i krenuo u susret Jazigama, ka Akuminikumu, starom Slankamenu, gde je jedna carska palata preuređena u ratni štab. Rasporedio je svoje trupe duž Dunava i pozvao je Limiganata na pregovore. U blizini je podignut zemljani tribunal, na koji je smestio carski presto – da tu primi Lumiganata.
Za to vreme se nekoliko hiljada Jaziga utaborilo na istoj, rimskoj obali Dunava, blizu Slankamena, u iščekivanju ishoda pregovora.
Dok mu je sarmatski vođa nadugačko objašnjavao razloge svog nezadovoljstva, uz mnogo fraza o "slavnom rimskom oružju", imperator nije slutio da Limiganat "kupuje vreme" da bi se njegovi dovoljno približili – za napad.
Videvši da su se car i njegovi komandanti potpuno opustili, Limiganat je ocenio da je kucnuo povoljan trenutak i dao znak – njegovi pratioci su razvili ratne zastave plemena, skrivene ispod gunjeva, a Jazike sa obale, uz bojne pokliče, jurnule su prema tribunalu, vitlajući mačevima, sekirama i kopljima. Nastala je strahovita gungula, ali je Konstancije uspeo da sa pratnjom umakne iza zidina utvrđenja, a njegovim vojnicima nije preostalo ništa drugo nego da se predaju i mole za milost.
Neočekivan plen
Limiganat nije gubio vreme sa zarobljenicima. Bio je prezadovoljan, iako mu ne car izmakao: ostao mu neočekivan plen – imperatorski presto, ukrašen zlatnim jastucima, i drugi simboli carske vlasti. Znajući da će uslediti protivnapad slankamenskog garnizona, naredio je povlačenje. Nisu daleko odmakli kad ih je sustigla "vatrena četa" rimskih legionara koji su sekli sve pred sobom, ne štedeći ni već poginule i ranjene, a ni one što su odbacili oružje.
Jazige su bile do nogu potučene, ali je Limiganat uspeo da svoj bogati plen, carske regalije, prebaci na drugu obalu Dunava i tu im se gubi svaki trag.
O sudbini Konstancijevih carskih simbola ispredeno je mnogo legendi – da se insiginija dokopao jedan drugi sarmatski kralj, Radogost, pa da je Beog, kralj Alana, spavao na zlatnom carskom jastuku. U svakom slučaju, Limiganatovo hvalisanje nije izostalo, priče koje su se širile o tom prestolu raspirivale su maštu sarmatskih plemena da ih iza rimskih granica čeka neslućeno bogat plen.
Konstancija su, međutim, i dalje pratile nesrećne okolnosti, kao, uostalom, i druge članove porodice njegovog oca, cara Konstantina. Usledila je prvo pobuna Julijana Apostata, cezara Galije, pa druga – ovu u Aziji. Iznenadna smrt 361. godine sprečila ga je da se s njima izbori. u gradiću Mopsukrene, blizu Tarsa u Kilikiji, a pobunjenik Julijan Apostat se proglasio carem.
Gde su stigli Alani
Vratimo se hunskoj najezdi polovinom četvrtog veka, stotinu godina pre Atilinog pohoda koji će zgromiti Rimsko carstvo. U ovom pohodu, iz srednje Azije, prvo su savladali Alane u ravnicama između Volge i Dona, pa Ostrogote između Dona i Dnjestra. Oko 376. godine su savladali i Vizigote koji su živeli na području današnje Rumunije i dospeli do Dunava, granice Rimske imperije kojom je u to vreme vladao Teodosije Prvi, koga smo pomenuli na početku ovog nastavka priče o Srbima i Rimu.
Huni su, sa svojim stadima i krdima, ženama i decom, vazalima i saveznicima, silovito osvajali zemlje srpskih plemena – istočnih i zapadnih Alana koji su naseljavali prostranu oblast Sarmatije, zapadno od Volge pa do Dunava. Na tom ogromnom prostoru živela su i druga srpska plemena – u vazalnom odnosu sa Alanima – Anti, Roksolani, Agatirsi i delovi slovenskih plemena Neura i Budina. Još pre navale Huna, početkom četvrtog veka, istočni Alani će naseliti Panoniju i današnju Srbiju, a zapadni će, tokom idućih decenija, s Hunima i Svevima, stići čak do Hispanije i u Afriku. Prema Ptolomejevom delu "Mater verborum" i istočni i zapadni Alani su sebe nazivali, da ponovimo, Srbima-Serboima.
Na severu, Alani su prodrli čak do Sibira, a njihovi južni pohodi završavali su se na granicama Persije i Indije. Alani su se rado mešali sa plemenima Vandala, a njihov čvrst savez ojačali su zajednički kraljevi.
Još uvek u istoriji vlada spor jesu li Vandali germansko ili srpsko pleme. Po pravilu, Germani se sa Srbima nisu mešali, a istorija, kako savremena, tako i ona drevna, puna je primera njihovih, međusobnih, krvavih sukoba, često do istrebljenja. Ako su se Vandali rado mešali sa Alanima, ratujući i protiv Germana, onda su izuzetak, no, pre će biti da su Vandali bili jedno od plemena Lužičkih Srba jer, Adam Bremenski u delu o Odaru Pomeranskom tvrdi da su Vandali bili srpsko pleme. S njim se slaže i Vambecijus koji kaže da se "srpski jezik u Hamburgu zove se vandalski".
