Punih 150 godina ikonostas krasi najstariji loznički hram, sa 27 ikona koje je posle toliko decenija načelo vreme pa je bila neophodna njihova konzervacija i restauracija. Taj posao je u toku, a šta je do sada urađeno predstavljeno je na izložbi Svetlost ikonostasa, otvorenoj na Miholjdan u lozničkom Muzeju Jadra. Time je počelo trodnevno obeležavanje velikog jubileja, vek i po trajanja Crkve Pokrova Presvete Bogorodice, najstarije u Loznici.
Skupu je pored velikog broja sveštenika i posetilaca prisustvovao i episkop šabački Jerotej koji je i otvorio izložbu. On je kazao da ga raduje obnova ikonostasa i da je to nastavak obnove i uređenja crkve koja je ”pravi duhovni biser ne samo Loznice, nego čitavog Podrinja” kao i da se nada da će ova svetinja za neki sledeći jubilej da ”zasija u punom sjaju”.
Ikonostas su 1871, dve godine pre osvećenja hrama, uradili sveštenik, slikar i preduzimač Milija Marković i njegov sin Nikola Marković, tada akademski obrazovani slikar i jedan od najtraženijih i najuspešnijih predstavnika našeg crkvenog slikarstva 19. veka. Loznički ikonostas je među malobrojnim sačuvanim od šezdesetak koliko su ih oni uradili.
Na izložbi je prvi put javnosti predstavljeno šest restauriranih ikona uz dvanaest panoa koji ilustruju sve faze dosadašnjeg konzervatorskog i restauratorskog rada, rekla je Zorica Marković, istoričarka umetnosti iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Valjeva, a radovi su započeti prošle godine.
– Krenulo se sa idejom da se prvo stabilizuje drveni nosač, ali se pokazalo da je ikonostas u vrlo trošnom stanju. Na njemu su postojala takva oštećenja da je na mnogo mesta bilo potrebno ne samo sanirati drveni nosač, već i raditi replike pojedinih nedostajućih drvenih ukrasa – rekla je Markovićeva dodajući da su konzervatori imali složen posao saniranja oštećenja nastalih na ikonostasu još pre jednog veka.
Ona ističe da je izložba Svetlost ikonostasa jedinstvena.
– Jedinstvena je jer su ikone prvi put posle 150 godina iznete iz hrama i na njoj su u funkciji umetničkih dela i kulturnih dobara, ali i zato što je za vek i po postojanja hrama sada restauracija prvi put kompleksno sprovedena. Projektom je tako predviđeno i nadam se da ćemo restauraciju ikona završiti do kraja godine, a naredna faza bila bi restauracija pozlate. Kolege iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture utvrdile su da je pravo zlato korišćeno prilikom pozlaćivanja. Inače, tokom demontaže ikona na južnim dverima našli smo zaglavlje novina ”Vidov dan” iz 1871, što je potvrda da su već te godine ove ikone bile urađene – naglašava Zorica Marković.
Izložba Svetlost ikonostasa je rezultat saradnje Eparhije šabačke, Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Valjevu, Centra za konzervaciju i restauraciju u Beogradu i lozničkog Centra za kulturu, odnosno njegovog Muzeja Jadra.
Značajan jubilej
Kako je ocenila Snežana Nešković Simić, direktorka Centra za kulturu ”Vuk Karadžić”, vek i po Pokrovske crkve je veliki jubilej, značajan u kulturnom, istorijskom i duhovnom smislu, ne samo za Loznicu i Eparhiju šabačku nego i za narod sa desne, ali i leve obale Drine.
– Ovom izložbom želeli smo da prikažemo projekat koji su podržali Loznica i Ministarstvo kulture, a radilo ga je više ustanova. Cilj je da se za nove generacije sačuva ikonostas Pokrovske crkve, osveštane 17. maja 1873, a na izložbi je prikazan tok njegove obnove – kazala je ona.
Pamti ratove, krštenja i venčanja
Crkva Pokrova Presvete Bogorodice, najstariji loznički hram, obeležava 150 godina postojanja, a u susret velikom jubileju od aprila prošle godine traju obimni radovi na obnovi ove bogomolje. Do sada je završena statika crkve, sanacija vlage, zamenjena je podna obloga, pokrivena italijanskim mermerom koji je dugotrajno rešenje, i uvedeno podno grejanje u hramu. Radovi podrazumevaju i restauraciju ikonostasa koja je u toku.
Pokrovska crkva osvećena je 1873. godine, zidao ju je neimar Tasa Naumović iz Šapca, a za gradnju je upotrebljen kamen “od ostatka manastira Voćnjak, sa groblja u tom selu”.
Najstarija loznička crkva je podignuta kraj bedema iz slavnog Boja na Loznici koji je sa Turcima vođen 1810. godine i jedna je od najdugovečnijih lozničkih građevina. Vek i po deli sudbinu ovoga kraja i Lozničana, pamti dva svetska rata u kojima je pretrpela i oštećenja, ali i bezbroj krštenja i venčanja pod svojim svodovima.
