U tom razdoblju srpska crkva se osamostalila od Vizantije, najpre uzdizanjem iz arhiepiskopije u patrijaršiju, a potom i izmirenjem sa Carigradom. Na njen tron je 1317. godine stigao Nikodim, koji je kasnije proglašen i za svetitelja. Nikodimov izbor bio je veoma dramatičan.
Najpre je kandidovan Danilo, vladika banjski, koji je bio po volji kralju Milutinu, ali ne i crkvenom Saboru. Konačno, iz trećeg puta, izglasan je Nikodim, nekadašnji Danilov učenik. On je u pećki dvor došao sa mesta igumana Hilandara, gde je zamenio upravo Danila.
Novi arhiepiskop bio je dobar organizator i političar, vredan književnik, čovek koji je čuvao tradiciju, ali i spreman da uvede korisne novine. Kada ga je kralj Milutin poslao u Carigrad u vezi s jednom zađevicom koju je imao sa bratom Dragutinom, Nikodim je prisustvovao bogosluženju koje su po tipiku prepodobnog Save Osvećenog vršili jerusalimski i antiohijski patrijarh.
Bogosluženje je na njega ostavilo izvanredan utisak. Čim je postao arhiepiskop, poslao je glasonošu u Carigrad da mu se donese "Jerusalimski tipik", koji se nalazio u manastiru Svetog Jovana Krstitelja.
Sam ga je preveo pošto je dobro poznavao grčki jezik. I ovaj i Nikodimovi drugi radovi pokazuju da je imao veliki književni dar, izgrađen i prefinjen stil. Tipici su bili crkveni ustavi, pravila života koja su monahe činila zasebnim društvenim staležom, pa je za proučavanje srpske crkve najvažniji upravo "Nikodimov tipik", prvi koji je imao i crkveni kalendar.
Bogosluženje Srpske crkve je zahvaljujući ovom arhiepiskopu već u 14. veku dostiglo puni razvoj. U drugim pravoslavnim crkvama "Jerusalimski tipik" je mnogo kasnije postao glavni regulator bogosluženja.
Takođe, Nikodim je poveljama naredio da ubuduće svaki arhiepiskop pomaže isposnicu Svetog Save u Kareji na Svetoj gori. Krunisao je 1332. Stefana Dečanskog i podigao crkve Svetog Save u Lizici i Svetog Dimitrija u sedištu arhiepiskopije u Peći.
Život je posvetio borbi protiv bogumila, ali i borbi za očuvanje srpske dinastije. Imao je veliku ulogu u ubeđivanju kralja Milutina da prihvati povratak razbaštinjenog sina Stefana Dečanskog iz izgnanstva u Carigradu.
Sa Milutinom je podigao manastir Vratna kod Negotina. Zaslužan je i za utišavanje nereda koji su nastali posle Milutinove smrti jer stari kralj nije imenovao naslednika, pa su se za srpski presto otimali njegovi sinovi Konstantin i Stefan.
