On je bio čovek zadivljujuće energije koji je izlazio kao pobednik iz mnogih nevolja, i za 14 godina u arhiepiskopskoj stolici svrstao se u red najzaslužnijih naslednika Svetog Save. Nepotpisani učenik Danilov piše da je on bio "sin blagovernih i blagočastivih, milostivih, pravednih roditelja, koji behu bogati i veoma slavni".
Tako je i dospeo u dvorsku službu kralja Milutina, i ubrzo mu postao ljubimac. Danilo, čije se kršteno ime ne zna, još kao dečak je poželeo je da uči. To je bilo moguće samo ako se posveti svešteničkom pozivu, pošto je krajem 13. veka u Srbiji crkva bila rasadnik pismenosti.
Roditelji su oklevali da mu ispune želju, "jer behu ozlobljeni smrću ostale dece svoje", pa se on tajno, u nekom manastiru, pripremao za monaški poziv. Jednom, kad je prateći kralja boravio u Sopoćanima, Danilo "ustavši tajno, noću, sa jednim od svojih slugu izađe Gospodom vođen", i, došavši u manastir Svetog Nikole na obali Ibra, u Končulu, primi monaški obraz.
Srbija je u to vreme bila na putu da postane najvažnija sila na Balkanu. Videlo se to u njenoj rascvetaloj privredi, rudarstvu, trgovini, ali i kulturi, umetnosti, književnosti, u samoj crkvi. Zlatnih ruku, uma i glasa, Danilo je bio darovit za svako delo kome bi se posvetio. Svuda je stizao, nikad se nije smirivao, osim kad se posvećivao molitvi. Postao je uzor koji se sledi. Kao učenik tadašnjeg arhiepiskopa Jevstatija, na kraljevo zalaganje je izabran za igumana manastira Hilandar. Poslat je u Svetu Goru, središte pravoslavnog monaštva, "u koju od svoje mladosti željaše da ode nesitom ljubavlju".
