Gostujuća izložba Muzeja Republike Srpske iz Banjaluke pod nazivom “Orao, lav i krin – Heraldika srednjovekovnih srpskih zemalja” otvorena je u Galeriji Istorijskog muzeja Srbije u Beogradu.
Predstavljeno je 20 grbova najznačajnijih vladarskih i velikaških porodica iz Srbije, Bosne, Huma i Zete, dakle iz srednjovekovnih srpskih zemalja koje su vladale od 9. do 15. veka. Tu su prisutni od najstarijeg srpskog vladarskog roda Vlastimirovića do roda Brankovića, od kojih potiču poslednji titularni srpski despoti.
Na otvaranju izložbe govorili su Dušica Bojić, direktorka Istorijskog muzeja Srbije i koautori izložbe mr Janko Vračar, muzejski savetnik – istoričar u Muzeju Republike Srpske, i Dejan Došlić, viši asistent na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci.
Vračar i Došlić su otkrili da je na projektu radio tim sastavljen od slikara, dizajnera i arhitekata, kako bi predstavili grbove u ovoj kolekciji.
Publika do 30. marta ima priliku da uz svaki od 20 grbova pročita kratak istorijski osvrt o vladarskim porodicama – dinastijama: Vlastimirovići, Vojisavljevići, Nemanjići, Mrnjavčevići, Lazarevići, Brankovići, Dragaši, Balšići, Vojinovići, Crnojevići, Kotromanići, Kosače, Hrvatinići, Šantići, Pavlovići, Sankovići, Zlatonosovići, Dinjičići, Nikolići i Vlatkovići.
Heraldika kao pomoćna istorijska nauka proučava nastanak grbova, pravila njihovog postanka i istorijat njihovog razvoja. Pojava i razvoj grbova nerazdvojivo su vezani za vitešku kulturu koja se od 11. veka razvijala u srednjovekovnoj Evropi, jer su se upravo na viteškim turnirima i pojavili prvi grbovi, okasnili su Vračar i Došlić.
U srednjovekovnoj srpskoj heraldici često je tražena inspiracija za izgled grbova Republike Srpske, Srbije i Crne Gore, odnosno u heraldičkim znamenjima srpskih vladarskih porodica Nemanjića, Lazarevića, Brankovića i Kotromanića, jer su ove vladarske porodice, kao i drugi velikaški rodovi, ostavili značajan trag u domaćoj istoriji i heraldici.
Izložbu je putovanje u prošlost i svojevrsna analiza srednjeg veka naše zemlje. Grbovi vladarskih i velikaških porodica u srpskim srednjovekovnim zemljama predstavljani su na novcu, pečatima, u rukopisnim knjigama, na odeždi, dvorovima, crkvenim objektima i drugim mestima.
Orao, lav i krin
Grbovi koji se javljaju u srednjovekovnim srpskim zemljama razvijali su se pod vizantijskim i zapadnim uticajima, što je vidljivo na osnovu motiva koji dominiraju na njima, pozajmljeni iz vizantijske protoheraldičke tradicije (dvoglavi orao, krst sa ocilima) ili iz zapadne heraldičke tradicije (štit, veliki šljem, čelenka, krin).
– Od mnogo tih simbola koji su nam sačuvani, mi smo u naslov stavili tri, to su orao, lav i krin, kao tri najčešća simbola, ne samo u srpskoj, već celokupnoj evropskoj i svetskoj heraldici. Dakle, orao i lav kao pandan jedan drugome, kao carske, vladarske životinje, dok treći motiv koji se javlja svuda, to je krin ili ljiljan, najpoznatiji kod nas po grbu kralja Stefana Tvrtka Kotromanića – objašnjava Dejan Došlić.
Medij svog vremena
– Kada govorimo o srednjem veku, pa i prethodnim periodima kao što je antika, simboli, različiti heraldički, upravo su predstavljali simbole vladara, kao i simbole njihove ideologije, ako to možemo tako nazvati. Heraldika kao takva jeste jedan vrlo važan medij tog vremena koji je prikazivan i na pečatima i novcu, a tokom kasnog srednjeg veka se pojavljuju i prvi grbovnici – rekao je mr Janko Vračar.
Promocija naše istorije
Dušica Bojić je navela da Istorijski muzej redovno ostvaruje saradnju sa drugim muzejima širom zemlje i regiona.
– Naš je prioritet da sarađujemo sa Muzejom Republike Srpske, jer su i oni, kao i mi, uradili izložbu koja je vezana za srpski srednji vek. Nadamo se da smo dobri domaćini i želimo da njihova izložba dopuni sve ono što mi nismo uspeli da realizujemo. Nastavićemo intenzivno da radimo na promociji srpske istorije sa muzejima regiona i inostranstva – naglasila je direktorka Istorijskog muzeja Srbije .
