Podsetimo se i jedne istorijske greške zbog koje je impresivni hram, u njegovu slavu, sazidan na pogrešnom mestu.
Uvek je neka nevolja sa nacionalnim simbolima. Verovatno najbizarniji takav slučaj navodi Hju Trevor-Roper u knjizi “Izmišljanje tradicije” podsećajući kako svuda prepoznatljivi škotski kilt uopšte ne potiče iz Škotske, već iz Irske. Pod vlašću engleske krune nastaje posebna kultura Škota, koja je tražeći način da se odvoji od Iraca i učvrsti “nacionalno biće”, greškom pozajmila upravo irski simbol.
Evo jednog domaćeg primera gde je istorijska greška izrasla u simbol od betona, čelika i granita. Nad Beogradom se danas izdiže 82 metra visok Hram Svetog Save, jedan od najvećih pravoslavnih hramova na svetu, koji se zida više od jednog veka i po mnogo čemu je parabola moderne Srbije. Hram je podignut u čast Svetog Save, prvog srpskog književnika, svetitelja i rodonačelnika srpske crkve.
Lokaciju na današnjem Vračaru još 1895. izabralo je Društvo za podizanje Hrama Svetog Save uvereno kako je tadašnji Vračar isto ono brdo na kome je 1595. godine Sinan paša spalio njegove mošti. Međutim, ispostavlja se da se u 16. veku mesto koje se zvalo Vračar nalazilo 1,3 kilometra dalje. I da je hram na pogrešnom mestu.
Jedan dugi rat
Šta se zapravo dogodilo? O samom spaljivanju moštiju ima mnogo tragova i priča o tom groznom događaju je dobro poznata. Mošti Svetog Save su se u to doba nalazile u manastiru Mileševa, gde su pohranjene još u 13. veku, godinu dana posle smrti Svetog Save.
Krajem 16. veka, posle pada Mađarske, u jednom od brojnih sukoba tokom takozvanog Dugog rata između Habzburga i Osmanlija, izbio je ustanak Srba u tada turskom Banatu. Ustanici su na svojim zastavama nosili lik Svetog Save, a u Carigradu se tragalo za načinom kojim bi se slomio duh ustanika, što je palo u zadatak nemilosrdnog sultanovog izaslanika Sinan paše.
Shvatajući ponešto o simboličkom značaju drevnog srpskog kaluđera, Sinan paša odlučuje da spali mošti rodonačelnika nacionalne kulture i to na takvom mestu da se lomača mogla videti nadaleko, s one strane Dunava, ali da bude naočigled i raji oko Beogradske tvrđave.
Inače, grad je tada u turskim rukama bio tek 70 godina, dobijen nakon osvajanja 1521. godine (treba reći kako je tek ovaj događaj, nakon pada Smedereva, definitivno označio ono što se naziva “početkom ropstva pod Turcima”, koje se prečesto pogrešno vezuje sa Kosovskim bojem).
Dolazeći Carigradskim drumom do Stambol kapije kojom se ulazilo u grad (a koja je na mestu današnjeg Trga republike), Sinan paša je prolazio kroz slabo nastanjenu zaleđinu grada i morao je primetiti brdo koje se nazivalo Vračar.
Mesto zvano Vračar
Na ovom brdašcetu iznad Beograda često su boravile lutajuće ciganske čerge, od čega je, zbog vračanja i proricanja, potekao i naziv toponima.
Sa druge strane Carigradskog druma, ka Savi, prostire se šuma i močvarno zemljište.
Zidine tvrđave koju su Turci nazivali Dar Ul Džihad, mesto svetog rata, udaljene su vazdušnom linijom 915 metara.
Gledano ka severu, sa brda se, preko današnje paliluske padine, pruža pogled na Dunav. Ispod je kamenolom koji će Turci nazvati Tašmajdan.
Vidljivo sa svih strana, bilo je to, svakako, idealno mesto za lomaču. Ne dvoumeći se, Sinan paša ovde spaljuje Svetog Savu 27. aprila 1595, a kako još Rajić beleži u svojoj istoriji, njegov prah se razvejava dva dana kasnije.
