Jedan kineski putnik zapisao je 1325. kako je Aleksandrijski svetionik najviša pagoda koju svet poznaje. Svetionik je u antičko doba bio toliko popularan da je često korišćen kao motiv na novčićima, mozaicima u javnim građevinama i suvenirima. Prema rekonstrukciji koju je 1909. godine uradio nemački arhitekta Herman Tirš, čija maketa ostaje do dan-danas najpribližnija originalu. Svetionik je imao tri sprata u prizemlju, četvrtastu, zatim osmougaonu kulu nad kojom je stajala okrugla, sa postavljenom ogromnom statuom na vrhu. Osvetljenje svetionika je funkcionisalo zahvaljujući velikom ložištu izgrađenom na vrhu četvrtaste kule – hranjeno je ogromnom količinom čvrstih i tečnih goriva (drvo, ugalj, nafta). Uprkos dosadašnjim istraživanjima, uređaj za signalizaciju nije pronađen niti je poznat. Svetionik je za signalizaciju koristio sistem sočiva ili ogromno ogledalo.
Moćni čuvar
Od antičkih vremena do danas, prirodni se izgled Aleksandrijske kule mnogo izmenio: ostrvo Faros bilo je nekada spojeno sa obalom uskom trakom zemlje, koja je vremenom nestala. Mnogi blokovi sa svetionika, pronađeni ispod vode, govore o razaranju gradskih spomenika izazvanih serijama zemljotresa, izuzetno čestih u ovom području. Takođe, pronađeni tekstovi nam saopštavaju da su Memluci, u 16. veku, namerno, radi zaštite, srušili ulaz u luku. Među kamenim blokovima različitog porekla može se zapaziti dvadesetak njih izuzetne veličine, pojedinačno teških između 50 i 75 tona. Ti gromadni komadi raspoređeni su linijom što od Ketbejove tvrđave ide ka severoistoku. Razbijeni su na dva ili tri dela, što upućuje da su survani sa velike visine, verovatno ne u vodu već na čvrsto tle, pošto se zna da je nivo mora kod Aleksandrije porastao od antičkog doba za pet-šest metara. Drugi blokovi svetionika, od mermera ili krečnjaka, iščezli su. Pretpostavlja se da su neki od njih, ili skoro svi, iskorišćeni za gradnju sultanske tvrđave i otomanskog grada. Deo je nestao u krečnim pećinama, kako se često događalo širom Sredozemlja za vreme turske despotije.
Zahvaljujući ponajpre američkim filmovima, još jedno čudo antičkog sveta, čuvenog Kolosa sa Rodosa, mnogi zamišljaju kao kamenog džina koji je opkoračio luku, oslanjajući se jednom nogom na levu, a drugom na desnu stranu obale. Ova primamljiva vizija statue, ispod čijih raskoračenih nogu plove brodovi, potiče iz knjige "Kosmografija Levanta" objavljene 1556. godine od putopisca Andree Tevea, u Lionu. Arhitekta Žan-Pjer Adam u svojoj studiji o Kolosu dokazuje da ondašnja tehnika nije omogućavala da se izgradi ogroman kip razmaknutih nogu, već će pre biti da je reč o stubu-statui što tek nejasno podseća na ljudsku figuru, sa rukama spuštenim uz telo. Možda je imala uzdignutu desnu ruku sa buktinjom, poput današnjeg Kipa slobode u Njujorku, što je bilo tehnički izvodljivo u 3. veku pre naše ere, kada je Kolos podignut.
Izgradnja statue poverena je topioničaru iz grada Lindosa, Šaresu, učeniku slavnog skulptora Lisipa. Od tog trenutka, antički neimari počeli su da se pitaju da li Kolosa treba postaviti na dnu luke ili, naprotiv, ispred nje. Bez sumnje, ispred, ako bi se išlo više unazad, trebalo bi porušiti deo grada Rodosa. Najposle, bilo je prihvaćeno da to bude na ulazu u luku, na mestu gde su, u 15. veku, gostoljubivi vitezovi Svetog Jovana Jerusalimskog izgradili tvrđavu Svetog Nikole. Kolos nije bio zamišljen kao vrsta svetionika – bila je to džinovska kopnena oznaka ulaska u luku svim moreplovcima.
Šares je nacrtao planove jednostavnog moćnog i mirnog kolosa, vrlo malo razmaknutih nogu, ako ne i spojenih, kako bi se izbegao svaki utisak nadstrešnice. Njegove dimenzije bile su i za sadašnja merila impresivne. Bio je visok 32,2 m što odgovara visini današnje devetospratnice, postavljen na stepenasto postolje širine 17 i visine 12 m. Kolos je na sebi imao neku vrstu odela, moćan ogrtač je pojačavao strukturu, dok je držao ogromno koplje u levoj ruci. Statua je bila izgrađena od gvozdene armature sa livenom bronzom i oplatom, sačinjenom od glinenog kalupa sa kamenim jezgrom. Ono je služilo kao potpora celoj skalameriji. Međutim, ostaje nejasno kako je to neobično koplje bilo izliveno. Ko je bio arhitekta Šares i ko su uopšte bili ti što podigoše jedno od svetskih čuda na Rodosu? Ako su se, među raznim narodima, koji su živeli u Grčkoj, Lakedemonci isticali svojim vojničkim običajima, a Atinjani svojim besedništvom, stanovnici Rodosa su se pročuli obdarenošću za trgovačke poslove.
Osvajači sa Istoka
Prve stanovnike, verovatno mešavinu Krićana i Grka, pristiglih na ovo ostrvo neutvrđenog datuma, proterali su otuda oko 1100. g. p.n.e. istočnjački osvajači iz srednje Azije. Oni su potom osnovali tri velika grada: Indos, Kamiros i Lalisos. Sudeći po grobnim ostacima (mogile, gromile) u pitanju su bila plemena Skita, tačnije jedan njihov deo, od ogromne mase što je nadirala, kasnije se naselivši u delti Nila i Gornjoj Nubiji, prethodno sklopivši pakt o večnom prijateljstvu sa egipatskim faraonom Sezotrisom Drugim, iako Herodot, u Euterpi, tvrdi da su Skiti prvo pokoreni pa im je tek onda odobreno naseljavanje! Jedino što je sigurno u vezi Sezotrisa jeste da su, pod njegovim uticajem, Skiti počeli da poštuju boga Sunca Heliosa jer je, zahvaljujući njemu, Sezotrisov slepi sin Feron progledao. Spomenuti gradovi su doživeli izuzetan procvat, trgujući širom Sredozemlja, svuda osnivajući napredne kolonije, kao i drugi gradovi iz delte Nila: Buta, Peruzija i Bubastija.
|
Novo na starom Još od 1997. godine uveliko se radi na karti izuzetnog broja uočenih ostataka u blizini aleksandrijske luke. Ipak, podmorska iskopavanja samo su deo zadatka koji je egipatska vlada poverila Aleksandrijskom istraživačkom centru. Iskopavanja obavljena u gradu poslednjih godina omogućavaju da se prepoznaju stambene četvrti helenističke ili carske epohe i da se bolje upoznaju pojedinosti putne mreže antičkog grada. Savremena Aleksandrija nastavlja da se menja i sve češće se visoke građevine i stambene kule javljaju na mestima zdanja drevnih naselja – njihovi temelji potpuno rastaču još postojeće slojeve iz Sostratosovog doba. Izuzetno kulturno blago ostalo je samo u tragovima. Vreme čini svoje.
Kopija za turiste Slika svetionika je često prikazivana na pločicama u rimskim javnim i privatnim kupatilima. Tako je, na čaši iz Beograda (ne ovom iz Srbije, već manje poznatom, iz Avganistana), prikazan Aleksandrijski spomenik, što nam omogućava da dopunimo predstavu o njegovom izgledu. U današnje vreme, pedesetak kilometara zapadno od Aleksandrije, radoznali turista još uvek može da vidi nadgrobni spomenik iz antičkog vremena; zdanje je, za četvrtinu ili petinu, umanjena kopija Aleksandrijskog svetionika.
|
