Konstantin Porfirogenit, u svom "Spisu o narodima" kaže i ovo: "Diokleja leži prema kastelima Drača, do Lješa (Elison), Ulcinja, Bara (Antibaris) i ide do Kotora, a planinskim stranama se graniči sa Srbijom. Od Kotora počinje arhontija Travunija, koja se pruža do Raguze, i takođe se graniči sa Srbijom." U opisima tih oblasti koje se "graniče sa Srbijom", navodi da je "zemlja Travunjana i Konavljana jedna" i da "tamnošnji stanovnici vode poreklo od nekrštenih Srba, koji su tu živeli od onog arhonta koji je prebegao caru Irakliju iz nekrštene Srbije, do srpskog arhonta Vlastimira".
Kao da je putopisac i istraživač nepoznatih krajeva sveta, Porfirogenit piše: "Pod zemljom Travunijom nalazi se i druga zemlja nazvana Konavle. U zemlji Travuniji i Konavlju su naseljeni gradovi Trebinje, Vrm (Ormos), Risan (Risena), Lukavete (Loukabetai) i Zetlivi (Zetlebe)."
U posebnoj glavi "Spisa o narodima" dalje objašnjava: "I Diokleju su ranije držali Rimljani, koje je ranije, iz Rima, preselio car Dioklecijan, i bila je pod vlašću cara Romeja. U zemlji Diokleji veliki naseljeni gradovi su Gradac, Novigrad i Lontodokla."
Kao što se vidi iz navedenih citata, arhontija, koja se morem prostirala od Lješa do Kotora, nazivala se Diokleja kojom su, posle Rimljana, vladali Srbi. Stanovništvo joj je bilo rimsko, srpsko i slovensko.
Srpsku Diokliju Konstantin Jireček naziva Dukljom pod kojom se, od 19. veka, podrazumeva Crna Gora. Ovo je narodni naziv za ruševine Diokleje kod Podgorice. Prema Vuku Karadžiću – kako se navodi u njegovom "Srpskom rječniku", iz 1852. godine – "Duke" su zidine u kutu između Zete i Morače, tamo "gde se ove dvije vode sastaju", odnosno ruševine starog grada Diokleje.
Vukova priča
Vukov "Duklijan", car Duklje, jeste Dioklecijan, a pod "Dukljan", Vuk piše: "U Crnoj Gori i onuda, pripovijeda se da je car Dukljan, u viru pod Vezirovijem mostom, svezan u sindžir, koji jednako glođe, i uoči Božića taman da ga preglođe i svijet da uždi, a Ciganin svaki po jednim udari maljem, velikijem čekićem, u nakovanj, te pritvrde", to jest učvrste lance i okove.
Vuk je objavio i narodnu pesmu iz Crne Gore "Car Duklijan i Krstitelj Jovan", a uz nju, u napomeni, i priču istog sadržaja, u kojoj su glavni akteri arhanđeo i đavolski car.
U pesmi, car Duklijan i Krstitelj Jovan su pobratimi koji se igraju krunom prvog i jabukom drugog. Jovan, međutim, hoće da nadmudri cara Duklijana i njegovu krunu (koja je Sunce) pokušava da odnese Bogu, ali mu car odgrize deo stopala.
Poruku ove pesme nije lako razumeti. Zato je priča nešto jasnija:
Đavolski car je na svoje koplje nabio Sunce, koje su mu doneli đavoli otpali od Boga, zato Bog šalje arhanđela na zemlju, ovaj uspe da prevari đavola i vrati Sunce, ali mu đavo otkida deo stopala, zbog čega ljudi imaju ugnuto stopalo.
U ovim dualističkim legendama, car Dukljan je samo zlo, božji protivnik, a takav je jer je car Dioklecijan u istoriji ostao upamćen kao veliki progonitelj i krvnik hrišćana. Njegovi edikti, u poslednjoj godini vladavine pred abdikaciju, označili su i poslednji veliki progon hrišćana. Da je dosta Srba stradalo od njegove ruke sasvim je izvesno, jer da nije, srpske legende ga ne bi zabeležile u tom svetlu. U njima je on, zbog svoje izuzetne surovosti, izjednačen sa satanom.
Akter druge legende, junak sličnog imena, Duka Senković, čovek je bez morala, oličenje zla, njega ni mrtvog neće zemlja da primi – beleži "Erlangenski rukopis". Legende o caru Dukljaninu, osnivaču Duklje, svedoče posredno o Srbima, ranohrišćanima. Pored Dioklecijana, zabeleženo je i predanje o rimskom caru Trojanu (Trajanu), koji je, sa Sarmatima, vodio nekoliko velikih ratova i u srpskoj kolektivnoj svesti ostao upamćen kao pobednik, koji ih je ponizio na bojnom polju. Otud, kao osveta i pevanje o njegovim kozjim ušima.
Široka je zemlja Srba
Dolaskom Alana, od četvrtog stoleća, Doklea menja naziv u Dioklija, nema sumnje po caru Dioklecijanu, za koga Milutin Garašanin kaže da je tu i rođen. Nema, međutim, arheoloških svedočanstava koji bi svedočili o naseljavanju Rimljana u Dokleji, ali se u latinskom, grčkom i srpskom jeziku sreću imena Diokleja, Dioklije, Dioklitije – dakle, sve nazivi izvedeni od imena Dioklecijanovog, a ne izmaštanog ilirskog plemena.
Za oblasti grupisane u slivovima Zete i Drima, sačuvani su različiti nazivi. Najstariji zabeležen, Dalmacija, podrazumevao je nekadašnji prostor rimske Dalmacije i pojedine njene oblasti. Slično je korišćen i naziv Pomorja, odnosno Pomorska, primorska zemlja, ali ograničen na pomorje pod srpskom vlašću. Ovi širi pojmovi su, kako smo već naveli, podrazumevali nekoliko manjih oblasti. Provalis (Provalitana), Dioklitija i Zeta, raznovremeni su nazivi za područje koje se danas povezuje sa Crnom Gorom. Zapadno se prostirala Travunija, između Kotora i Dubrovnika, obuhvatajući na istočnoj strani Risan i na zapadnoj Konavle. Dalje, na zapadu, do Pelješca i doline Neretve, nalazilo se Zahumlje, odnosno Hum.
Toma Arhiđakon (1201-1268), u delu "Historija Salonitana", i dokumenti Splitskog sabora (925. i 928. godine), srpski etnos nazivaju Serborum, a Grk Jovan Sikilica, pišući o Diokleji, kaže da u njoj žive Tribali, a brane je Srbi. Sikilica pod Tribalima podrazumeva Srbe Pomoravlja i Podrimlja. Kekavmen pod Srbijom podrazumeva teritorije Dioklitije, Travunije, Zahumlja i drugih oblasti, kao i "Franački anali" iz doba Karla Velikog.
Po svedočenju Stefana Prvovenčanog Nemanja je povratio "otačastvo Dioklitiju i Dalmaciju", gde su Grci držali gradove Dalj, Sardonik, Drivast, Rosaf, zvani Skadar, Svač, Ulcinj, Bar, Kotor. Ti gradovi sačinjavaju Dalmaciju. U "Žičkoj povelji", Stefan Prvovenčani se u "Povelji manastira Presvete Bogorodice na Mljetu" potpisuje kao "kralj sve srpske zemlje i Dioklitije i Dalmacije i Travunije i Humske zemlje".
Nemanjina zemlja
Sveti Sava piše da Nemanja, "pošto podiže propalu svoju dedovinu, pridobi od primorske zemlje Zetu s gradovima, od Rabna Pilota oba, a od grčke zemlje Patkovo, Hvosno, sve i Podrimlje, Kostrac, Drškovinu, Sitnicu, Lab i Lipljan, Dubočicu, Reke, Ušku i Pomoravlje, Zagrlatu, Levče, Belicu". Pod "grčkom zemljom" treba podrazumevati Vizantiju, pod "Rabnom" Arbaniju, odnosno Arbanase, a pod "primorskom zemljom" Dalmaciju, odnosno nekadašnje posede kraljeva Mihaila, Bodina i njihovih naslednika, koji obuhvataju primorske gradove Zete, Konavlje, Zahumlje i Neretve. Iz toga proizilazi da su, pre Nemanje, vladari Dioklitije imali pod svojom vlašću i primorske gradove.
Za Domentijana, pisca "Žitija Svetog Save", Nemanja "vlada svom srpskom i pomorskom zemljom, Dioklitijom, Dalmacijom i Travunijom", a Sava postavljen za "arhiepiskopa svima srpskim i pomorskim zemljama, po prvom otačastvu kraljevstva njihova, u kome se i otac njihov rodi, po božanstvenom smotrenju, u mestu zvanom Dioklitija, koja se zove veliko kraljevstvo, od početka". Na drugo putovanje u Jerusalim, Sv. Sava kreće preko "dioklitijskog mora".
|
Isfabrikovana istorija Rimska Doklea je, tobože, nazvana po ilirskom plemenu Dokleta o kojima nema nikakvih arheoloških podataka. Ovaj falsifikat korespondira sa tzv. Komani-Kroja kulturom koja je neosnovano proglašena ilirskom, da bi bila povezana sa Albancima i vatikansko-bečkim pokušajem utvrđivanja njihove autohtonosti. Kako pokazuju arheološki nalazi iz Diokleje (pojasevi, kopče, grnčarija, oruđe), ova kultura izrazito je sarmatska, to jest potiče od Alana, koji vode poreklo sa kavkasko-dnjeparskih prostora. Otuda je ta kultura i stigla u Dalmaciju, zajedno sa njenim nosiocima. Krstaši znali za Srbiju Po latinskim izvorima, uz Dalmaciju se nalazi zemlja Sklavonija, i to "od zauzimanja Salone od strane Srba", do 10. veka i kasnije. Opisivači krstaških pohoda iz 1096. godine Srbiju, po pravilu, nazivaju Sklavonija. Po Viljemu Tirskom Srbija je smeštena između Dalmacije, koju određuju gradovi Skadar, Split i Dubrovnik, Ugarske i Ilirije, a sličnu sliku daju i dubrovački i kotorski izvora, pisani latinskim, odnosno italijanskim jezikom. I u njima se Srbija naziva Sklauonia, ali Raša, Rascia i Servia sa Pomorjem. |
