Sveti arhijerejski sabor SPC je na vanrednom zasedanju 12. marta 1969. od celokupne dijaspore osnovao novu eparhiju pod nazivom Srpska pravoslavna zapadnoevropska i australijska eparhija. Inicijativa za osnivanje došla je od sveštenstva iz Velike Britanije i Nemačke, a za episkopa je izabran tadašnji episkop moravički Lavrentije.
Sedište je prvo bilo u Londonu, a 1972. je preneto u Diseldorf. Novoizabrani episkop ustoličen je 29. marta 1969. u Svetosavskom hramu u Londonu, a njegova prva kanonska poseta Diseldorfu usledila je 3. maja iste godine. Od eparhije koja je osnovana 1969. vremenom je nastalo više eparhija. Jedna od njih je i današnja Eparhija diseldorfska i nemačka, koja danas slavi jubilej 50 godina osnivanja.
Baš te 1969. budući sveštenik Milan Pejić je prvi put došao u Nemačku kod roditelja, a kasnije, posle završene Bogoslovije i studija, postaje paroh u Hanoveru. U tom gradu je službovao 42 godine sve do penzije, pa se zato u neku ruku smatra vršnjakom eparhije. Danas kao penzionisani sveštenik predaje pravoslavnu veronauku. Pre 25 godina je postavljen za arhijerejskog zamenika i jedan je od najkompetentnijih hroničara ove eparhije. O njenim prvim godinama rado je pristao da govori za “Vesti”.
Kakva su vaša prva sećanja na Eparhiju?
– Moji roditelji su 1968. otišli u Nemačku na rad, a ja te godine na školovanje u Bogosloviju u Sremske Karlovce. Sve raspuste sam provodio uglavnom kod roditelja. Tako sam 1969. upoznao vladiku Lavrentija prilikom njegove posete parohiji i crkvenoj opštini Diseldorf. Vladika je 1972. sedište Eparhije iz Londona preselio u Diseldorf, a ja sam se u Nemačku definitivno preselio godinu dana kasnije. Odlazio sam svakodnevno u Diseldorf na časove nemačkog jezika, a potom u štampariju “Ostrog” ili Eparhijski centar gde sam pomagao. Godine 1979. sedište Eparhije preseljeno je u Himelstir, gde je ostalo sve do prošle godine.
Ko je pomogao u teškom početnom periodu?
– Vladiku Lavrentija je u Londonu prihvatio prota Miloje Nikolić. Smestio ga je u svoj stan. Odmah posle ustoličenja održana je sednica sa sveštenstvom, pa je, da bi se moglo planirati i raditi, na tom prvom sastanku napravljen budžet Eparhije. Budući da je vladika često dolazio u Nemačku, gospođa Radojka Grubić mu je ustupila svoju nameštenu kuću u Hajligenhausu, nedaleko od Diseldorfa. Nešto kasnije nemačke crkve su u centru Diseldorfa ovoj eparhiji stavile na raspolaganje prostorije na dva sprata, gde je vladika smestio svoju prvu rezidenciju. Vladika Lavrentije bio je veoma komunikativan. Svojom harizmom je osvajao simpatije sagovornika. U Diseldorfu mu je mnogo pomagao prota Dobrivoje Ćilerdžić. Kasnije, kad su u Nemačku masovnije počeli da dolaze radnici iz bivše Jugoslavije, ojačala je i finansijska moć Eparhije.
Pomenuli ste štampariju “Ostrog”. Postoji li ona i danas?
– Otvaranje štamparije u Diseldorfu pomogao je 1972. godine Dijakonišes verk iz Štutgarta. Vladika Lavrentije je iznajmio prostorije i opremio ih svim potrebnim mašinama. Bila je to tada najbolje opremljena štamparija SPC. Štampani su crkveni časopisi, kalendari i ikone, čak i za potrebe drugih eparhija. Kupovinom manastira u Himelstiru štamparija je tamo preseljena. Tamo su štampana i Sabrana dela vladike Nikolaja Velimirovića. Štamparija je prestala da radi 1991. jer je zbog napretka tehnike postalo jeftinije štampanje u savremenijim štamparijama. Eparhija se i danas bavi izdavačkom delatnošću ali se sve uglavnom štampa u Srbiji.
Eparhija je imala organizovan i rad pravoslavne omladine. Da li je ta organizacija i danas aktivna?
– Zajednicu srpske pravoslavne omladine u Zapadnoj Evropi osnovao je vladika Lavrentije i ona je bila značajan faktor u misiji SPC na ovim prostorima. Odlaskom vladike Lavrentija u Šabac Zajednica je izgubila svog velikog duhovnika, pa time i prestaje njen rad. Duh vladike Lavrentija imao je veliku snagu u manastiru i narodu. Danas je rad pravoslavne omladine organizovan regionalno, ali je srpska pravoslavna omladina sada aktivna u zajedničkoj pravoslavnoj zajednici omladine koja deluje na teritoriji cele Nemačke.
Bili ste godinama arhijerejski zamenik. Šta po vašem mišljenju nije učinjeno, a moglo je ili je trebalo da se učini ?
– Kao arhijerejski zamenik bio sam tu da pomognem svom episkopu tamo gde je moja pomoć bila potrebna. Eparhija, nažalost, nije uspela da do sada dobije status prava javnosti i to našom krivicom jer tom problemu nismo prišli profesionalno. Sada na tome uspešno radi episkop Grigorije i nadam se da će uskoro i naša eparhija kao i druge pravoslavne eparhije u Nemačkoj dobiti taj status.
Manastir je eparhijski
Kad su u manastir u Himelstiru dovedene monahinje stranog porekla, počelo je da se ističe da je on srpski. Ko je manastir gradio i u čijem je vlasništvu?
– Manastir je 1978. vladika Lavrentije kupio u vrlo lošem stanju. Uz pomoć Evangelističke zemaljske crkve iz Hanovera i Rimokatoličke biskupije iz Hildeshajma manastir je kupljen za 240.000 nemačkih maraka. To je u stvari bila cena placa, a za najnužniju sanaciju manastira dve nemačke crkve dale su još toliko novca. Dobar deo novca je svojom harizmom vladika Lavrentije dobio i od srpskog naroda širom Evrope. To je bio prvi srpski manastir u celoj Zapadnoj Evropi. Kupoprodajni ugovor je potpisan na Ivandan 7. jula 1978. Manastir je u vlasništvu naše eparhije.
Blagonaklone nemačke crkve
Kako odnosi SPC i crkava u Nemačkoj utiču na odnose dve države?
– Nemačke crkve su posle Drugog svetskog rata aktivno radile na prevazilaženju nacističke prošlosti svog naroda i države, pa je i njihov odnos prema ratnim zarobljenicima i izbeglicama tada bio prožet jevanđeljskom ljubavlju. Naši odnosi sa nemačkim crkvama bili su u prošlosti bolji nego prethodnih godina. Vladika Lavrentije je uspostavio dobre odnose ne samo sa nemačkim crkvama već i sa crkvama drugih država Zapadne Evrope. Njegovim odlaskom u najsudbonosnijim trenucima naše novije istorije nastala je praznina koju smo pokušali da popunimo koliko smo mogli. Nedostajala nam je ličnost, kojoj bi vrata svuda bila otvorena. Nemačke crkve se trude, ali nemaju veliki uticaj na državnu politiku. Bio sam svedok kada je Evangelistička crkva uspešno zahtevala od svoje vlade da se Srbiji otpišu dugovi Pariskog kluba. Za pozitivnije odnose Nemačke prema Srbiji naročito se zalagao biskup hildeshajmski dr Jozef Homajer, koji je bio veliki prijatelj Srba.
