Prihvatio ponudu generala
Partizani su, kao što je poznato, posle strašne Pete neprijateljske ofanzive konsolidovali svoje redove i u pobedonosnom jurišu iz Bosne i Hercegovine grunuli u Crnu Goru.
Četvrta proleterska brigada je dobila zadatak da oslobodi Kolašin i ona je taj zadatak uspešno obavila. Nije joj pošlo za rukom jedino da osvoji utvrđene položare Trećeg artiljerijskog bataljona italijanske divizije Venecija, koji je, pod komandom kapetana Marija Rive, u rovovima i bunkerima na Bašanjem brdu iznad Kolašina uspešno odolevao svim naletima partizana i nije hajao za opsadu u kojoj se našao.
Kako u zapisima i sećanjima na te krvave borbe pišu Ljubo Anđelić, Batrić Jovanović, Ljubo Vučković i mnogi drugi, kapetan Riva – imao je tada 43 godine – sa kojim su činjeni kontakti u nadi da će on položiti oružje i predati se – nije hteo ni da čuje.
Tek kada je 27. septembra 1943. godine na pregovore došao lično tadašnji komandant Četvrte proleterske, kasnije general, Ljubo Vučković, i kada je on dao garancije ovom iskusnom oficiru i patrioti, rodom iz Koma kod Milana, pristao je da obustavi vatru, ali ne i da položi oružje.
Sa zadovoljstvom je prihvatio ponudu da stane pod barjak Narodnooslobodilačke vojske i da se do poslednje kapi krvi bori protiv Nemaca i fašista, ali ne i protiv svojih sunarodnika.
Film i život
Poznato je, naravno, čak i mlađim generacijama, da je primer italijanskog kapetana Rive iskoristio i u svoje filmsko remek-ostvarenje "Bitka na Neretvi" pretočio režiser Veljko Bulajić.
Kapetana Rivu je u tom ratnom filmskom spektaklu, jednom od najvećih i najpoznatijih do sada snimljenih u svetu, maestralno odigrao glumac Franko Nero, ali je stvarnost drugačija – on nije pao na Neretvi početkom 1943. godine već na Tari više od pola godine kasnije.
Naravno, Vučković je prihvatio njegove uslove, a on je ipak o svom naumu i odluci prethodno obavestio komandu puka u Mateševu i komandu matične divizije Venecija u Beranama.
Tek potom je okrenuo cevi svojih topova i minobacača prema Lijevoj Rijeci odakle je nadirala jaka nemačka oklopna, motorizovana jedinica u nameri da povrati Kolašin, ali i da u Beranama razoruža svoje dojučerašnje saveznike, pokolebanu italijansku diviziju Venecija.
Da li mu je živa sestra?
Inicijativa kolašinskih boraca je stara već nekoliko godina, ali sve do sada nije iz nekih razloga došla na dnevni red:
– Pre nekoliko godina kad su počeli prvi razgovori na ovu temu, zvali su me iz naše ambasade u Italiji i kazali da se sestra Marija Rive interesocala za našu inicijativu. Ne znam da li je ona još živa, ali ako jeste i ako bi došla na otkrivanje spomenika, koji će, u to nema sumnje, biti uskoro podignut, ona bi, naravno, dobila počasno mesto na toj svečanosti – kaže Gojko Vlahović.
Danima su potom borci Četvrte proleterske, uz sadejstvo i moćnu podršku neustrašivih boraca kapetana Rive, branili položaje na putu duž reke Tare od Mateševa prema Pajkovom viru, Raškovom guvnu, Uvaču i Hanu Garančića, odnosno na okolnim kosama prema Kolašinu. Za svaki pedalj, za svaku čuku, za svaki most ili plitak gaz, ginulo se bez uzmaka.
Branio most na Tari
Najkrvaviji dan u tim borbama bio je 17. oktobar 1943. godine kada su kapetan Riva i njegovi saborci prsima krenuli da odbrane drveni most na Tari na Pajkovom viru i onemoguće prolaz nemačke motorizovane jedinice. Njegovi artiljerci su u toj neravnoj borbi uništili dva nemačka tenka, oštetili i onesposobili i treći, a onda je počela da pogađa i nemačka laka artiljerija i na borbenom položaju je, pored kapetana Rive palo i još 15 njegovih saboraca…
– U tim višednevnim borbama za odbranu Kolašina, u jesen 1943. godine, glavni teret su podneli borci Četvrte proleterske brigade, a posebno italijanska jedinica kapetana Rive – kaže Gojko Vlahović, sadašnji čelnik kolašinske boračke organizacije.
– Suprotno naredbama komande iz svoje matične jedinice, Riva je donero tešku oficirsku, ali časnu ljudsku, humanu i patriotsku odluku, koja i danas izaziva divljenje i poštovanje i stao na branik slobode Kolašina. Stao i tu za večnost ostao sa još 15 svojih drugova. To je ono što Kolašin nikada ne sme i ne može zaboraviti, što mora vječno pamtiti i poštovati – tu njegovu časnu ljudski, vojničku i oficirsku odluku da se žrtvuje za slobodu – kaže Gojko Vlahović.
Pekov telegram saučešća
Povodom junačke smrti kapetana Marija Rive i njegovih saboraca, štab 2. udarnog korpusa Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, odnosno komandant, tada general major Peko Dapčević, uputio je borcima i oficirima italijanske divizije Venecija telegram u kojem pored ostalog stoji:
"Izjavljujem vam naše saučešće povodom smrti na bojnom polju, u borbi protiv nemačkih zavojevača, patriote, kapetana Rive. Mi pozivamo sve italijanske vojnike i oficire da slijede svetli primer kapetana Rive, koji nije žalio ni svoj život za čast i slobodu svoje domovine. Primer njegovog patriotizma, hrabrosti i odanosti, treba da nadahne ne samo njegove vojnike, već sve italijanske vojnike i oficire divizije Venecija…
