Srbija je i ove godine obeležila veliko stradalništvo koje se desilo pre 83 godine kada je nemački okupator početkom Drugog svetskog rata u Šumaricama kod Kragujevca streljao oko 3.000 nedužnih građana, među njima i oko 300 đaka i nastavnika. U Srbiji se 21. oktobar obeležava kao Dan sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu, a centralna manifestacija Veliki školski čas je održana ispred spomenika streljanim đacima i profesorima u Spomen-parku.
Izvođenje poeme “Lekcije iz pamćenja” od Dragana Hamovića, u režiji Nebojše Dugalića, bilo je još jedan podsetnik na tragediju sa porukom da se Šumarice više nikad i nigde ne ponove. Održan je moleban za stradale, a pomen žrtvama služio je mitropolit šumadijski Jovan i sveštenstvo Eparhije šumadijske SPC.
Počast žrtvama
Potom su položeni venci na humku streljanim đacima i profesorima, a prvi venac su, već tradicionalno, nosili đaci kragujevačke gimnazije iz koje su okupatori odveli đake na streljanje. Državnu delegaciju je predvodio ministar za rad Nemanja Starović, a prisutna je bila i ministarka prosvete Slavica Đukić Dejanović.
Nemanja Matić, jedan od najboljih fudbalera u istoriji reprezentacije Srbije, podsetio je ceo svet na datum upisan crnim slovima u Srbiji.
– Na današnji dan 1941. godine, nemački vojnici počinili su masakr u Srbiji, ubivši 300 učenika i njihovih učitelja. Nikada ne zaboraviti! – napisao je Matić na svom Iks nalogu.
Do masovnog zločina došlo je 21. oktobra 1941, a to je bio jedan od najtragičnijih događaja u okupiranoj Srbiji koji se godinama obeležava kao Dan sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu. Prema nekim podacima, ubijeno je oko 400 u selima, a ostali u Kragujevcu, među njima i đaci viših razreda gimnazije, od petog do osmog razreda. Kao sećanje na taj masakr u Spomen-parku u Šumaricama se od 1971. održava Veliki školski čas, manifestacija kojom se podseća na masakr.
Nemačka odmazda
Bila je to odmazda za ubijene Nemce u ratu koji je počeo napadom na Kraljevinu Jugoslaviju aprila 1941, jer su se 27. marta u Beogradu desile masovne demonstracije. Oborena je Vlada Cvetković-Maček, koja je 25. marta potpisala Protokol o pristupanju paktu sa Nemačkom.
Kreće ustanak protiv okupatora koji je naredio da se za svakog Nemca koji pogine strelja 100 građana Srbije. Povod za kragujevački masakr nađen je u pogibiji 10 nemačkih vojnika i ranjavanje 26. To se desilo 16. oktobra kada su ubijeni na putu Kragujevac – Gornji Milanovac, gde ih je dočekala partizanska zaseda. Po naredbi generala Franca Bemea, kojom je propisano streljanje 100 Srba za jednog ubijenog Nemca, a 50 za ranjenog, do odmazde je došlo 19. oktobra u selima Ilićevo, Grošnica i Maršić, a zatim 21. oktobra u Kragujevcu. Hapšeni su muškarci starosti između 16 i 60 godina i odvođeni u topovske šupe, nakon čega nemački vojnici kreću sa streljanjima, a obavljao ih je Prvi bataljon 724. pešadijskog puka i Treći bataljon 749. pešadijskog puka. Posle rata, 1953. je doneta odluka da se izgradi Spomen- park i te godine je organizovana prva komemoracija.
Dan bola
Spomen-park se nalazi na 352 hektara, a memorijalni kompleks ima 30 masovnih grobnica. Srpska pravoslavna crkva je
kanonizovala stradalnike, proglasivši ih za novomučenike.
Vlada Srbije 2012. godine donela je odluku da se dan masovnog streljanja Kragujevčana obeležava kao Dan sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu.
Krvava bajka
Sećanje na stradale čuvaju Spomen-park, u okviru kojeg je i muzej 21. oktobar, kao i pesma Desanke Maksimović “Krvava bajka”. U Muzeju su, između ostalog, izložene lične stvari mladih koji su stradali, njihove đačke knjižice, dokumenta, kape i sve što su imali kod sebe kada su streljani. Prvo okupljanje porodica i rodbine nastradalih u Šumaricama održano je 1944. godine.
Velika tuga
Ministar Nemanja Starović je rekao da su Srbi u redu naroda koji su platili najveću cenu u Drugom svetskom ratu, kada se govori o žrtvama.
– Taj rat za nas predstavlja sa jedne strane izvorište velikog ponosa zbog pobede koju su naši slavni preci odneli nad okupatorom, ali sa druge osećamo veliku tugu i bol zbog enormno velikog broja žrtava koje smo podneli. Dan sećanja na srpske žrtve podseća na krvavu jesen 1941. i niko od nas ne sme da zaboravi to šta se tada desilo, 21. oktobra – kaže za RTS.
