Do ove svetinje nekad se stizalo pešice ili na konjima, kroz stenovite i šumovite predele, a sad uskim, strmim i pomalo opasnim asfaltnim putem na kraju koga iznenada na proplanku bljesnu zidovi, manastirska crkva i konaci.
I ovaj, kao i ostali srpski manastiri i bogomolje, bio je centar duhovnosti srpskog naroda pod dugim i teškim turskim ropstvom, pa su ga zavojevači često rušili i palili, ali je on ubrzo vaskrsavao na istom mestu još lepši, svetliji i svetiji.
Na ulazu u crkvu posvećenu Svetom arhanđelu Mihailu nalazi se grob sa nadgrobnim spomenikom vojvodi Iliji Birčaninu. Kada su turske dahije na valjevskom mostu 1804. godine organizovale seču knezova i posekle kneza Aleksu Nenadovića i Iliju Birčanina, vojvodino telo je uzeo njegov momak, a kasnije junak Prvog srpskog ustanka Miloš Kedić i sahranio ga u porti manastira
Ćelije.
Hram je ponovo spaljen 1810. godine, a crkvu su obnovili građani Valjeva, poreklom Jermeni, kada je napravljeno i oštro kube u jermenskom stilu. Punih devet godina u manastiru
Ćelije bila je Karađorđeva vojna bolnica, a u oslobođenoj Srbiji u njemu je bila osnovna škola intendantskog tipa.
U prekrasno uređenoj porti monahinje rade svakodnevne poslove. Ima ih i na njivi izvan manastirske ograde, na monaškom groblju pored male kapele od sige prošarane trakama crvenog kamena. Sestrinstvom od 25 monahinja godinama rukovodi mudra igumanija Glikerija Janjić.
Sa druge strane crkve je grob arhimandrita i duhovnika, bogoslova i filozofa Justina Popovića. Gorostasne figure intelektualca i mudraca, koji je, u ovom manastiru, izolovan i odbačen od komunističkih vlasti, živeo i stvarao od 1947. do 1979. godine.
Rođen je na Blagovesti u Vranju, završio bogosloviju u Beogradu kod Nikolaja Velimirovića, studirao teologiju u Petrogradu i Oksfordu, doktorirao na Atinskom univerzitetu, službovao je u Prizrenskoj i Karlovačkoj bogosloviji, kao i u Čehoslovačkoj. Pred Drugi svetski rat osnovao je Srpsko filozofsko društvo u Beogradu. Posle rata zatvaran je od vlasti, a bilo je planirano i njegovo streljanje.
Iza ovog skromnog čoveka ostalo je napisano 12 knjiga žitija svetih, na stotine članaka i manjih spisa i sve to štampano u 33 toma sabranih dela.
Prema njegovom ličnom zapisu pred Drugi svetski rat je imao viziju raspetog Hrista. U manastir Ćelije, kod ovog duhovnika, godinama su dolazili duhom posustali i bolesni da ih snagom svog duha posavetuje i izleči. I danas na njegov grob zatrpan cvećem dolaze nevoljnici tražeći pomoć od Ave Justina.
U knjizi "Prepodobni Justin Novi Ćelijski", koju je po blagoslovu episkopa valjevskog Milutina izdao manastir Ćelije, zapisano je niz čudesnih isceljenja vernika dok je Ave bio živ, ali i na njegovom grobu. "Krstivoje Antonijević iz Bogatića trebalo je da ima tešku operaciju. Bio je na Avinom grobu i bez hirurškog zahvata ozdravio", zapisano je u knjizi. "Jedna žena iz Grčke nije imala dece, bila je na Avinom grobu i odnela grumen zemlje sa groba. Tu zemlju je stavila u čašu sa vodom koju je pila. Kasnije je rodila dete. Bilo je to 1985. godine." "Godine 1996. Nenad, sin Milenka iz Valjeva, koji nije mogao da hoda sam, došao je na Justinov grob da mu se čita molitva. Nakon sedam dana je prohodao i došao na Avino večno počivalište da zablagodari čudotvorcu", stoji u knjizi.
Arhimandrit Justin Popović umro je na dan svog rođenja na veliki pravoslavni praznik Blagovesti. Kažu da se nakon srčanog udara desetak dana pre upokojenja molio da umre baš na Blagovesti. Bog mu je molitvu uslišio.
Novi hramNa svečanoj liturgiji u Hramu Svetog Save 2010. je kanonizovan novi svetitelj Justin Ćelijski. Liturgijski spomen prepodobnog Justina slavi se 14. juna. O životu i delu Justina Popovića đakon Nenad Ilić snimio je dokumentarno-igrani film "Ava Justin". Igumanija Glikerija je odlučila da se prihodima od filma u blizini starog izgradi novi hram. |
