“Čiji je Ruđer Bošković”: Novi spor između Hrvata i Srba

pixabay.com

Promena imena dubrovačkog aerodroma zapalila je novi etnički spor između Hrvata i Srba, ovaj put oko loze jednog od najslavnijih sinova drevnog lučkog grada. Nakon rebrendiranja imena ovog meseca, letovi za grad na krajnjem jugu Jadrana sleću na aerodrom Ruđer Bošković, nazvan u čast astronoma, matematičara i polimatičara iz 18. veka, piše britanski “Gardijan”, osvrćući se na neslaganja oko etničke pripadnosti poznatog naučnika.

Italijanima poznat i kao Ruggiero Giuseppe Boscovich, ili na engleskom kao Roger Joseph Boscovich, izneo je jedan zakon koji upravlja prirodnim silama, preteču atomske teorije, i dokazao nepostojanje atmosfere na Mesecu.

Dubrovnik je bio poznat kao Ragusa kada se Bošković rodio u samoupravnoj republici 1711. Majka mu je bila Italijanka, pa je sa 14 godina otišao u Rim da bi nastavio školovanje, a zatim i karijeru.

Hrvat ili “srpski katolik”?

“Ali identitet i poreklo njegovog oca sada su dovedeni u pitanje, što još jednom dokazuje da je pripisivanje mesta ljudima trnovit posao na Balkanu, gde identitet može biti i promenljiv i vrlo emotivan. Uopšteno, verski izbori i opredeljenja napravljeni vekovima unazad su očvrsnuli u etnički identitet: katolici u Hrvate, pravoslavci u Srbe, a bosanski Muslimani u Bošnjake”, pojašnjava autor teksta Džulijan Borger.

Nikola Bošković bio je dubrovački trgovac iz sela Orahov Do, u planinama koje se nadvijaju nad Dubrovnikom. To selo sada se nalazi u Republici Srpskoj, bosanskohercegovačkom entitetu dominantno naseljenom etničkim Srbima.

“Separatistički lideri tog entiteta žele da izgrade svoj aerodrom u Trebinju, nedaleko od Orahova Dola, i žele da ga nazovu po Ruđeru Boškoviću. Njihov argument je da su Nikola Bošković i njegov klan bili Srbi pre nego što su prešli na katoličanstvo”, dodaje Borger.

Srpski naučnici tvrde da je Nikolino preobraćenje učinjeno kako bi se mogao „oženiti u katoličku porodicu“ u Dubrovniku ili kako bi nastavio svoju karijeru, te zato nije promenilo suštinski srpski identitet porodice.

Bivši predsednik Srbije Boris Tadić opisao je Boškovića kao “srpskog katolika”.

Nacionalni identitet je tada imao različito značenje

Danilo Kovač, istoričar sa Univerziteta Sapienca u Rimu, rekao je za “Gardijan” da kada se razmatra pitanje Boškovićevog etničkog porekla, “ključno je priznati da je koncept nacionalnog identiteta imao različita značenja u vreme njegovih predaka”.

Osvrćući se na radove srpskih i crnogorskih naučnika koji tvrde da je porodica u suštini bila srpska, dodao je: “Istorijski zapisi nesumnjivo potvrđuju da je Nikola posećivao i opisivao srpske pravoslavne crkve i manastire na Kosovu”.

Ivan Maslać, komercijalni direktor aerodroma Dubrovnik, odbacio je takve tvrdnje.

– Imenovanje aerodroma je naša stvar i nećemo, naravno, nikog pitati o tome – rekao je, a prenosi “Slobodna Bosna”. “Naravno da Ruđer Bošković nije Srbin”, dodao je.

Domagoj Vidović, sa Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje koji je istraživao Orahov Do, rekao je:

– Stric Ruđera Boškovića bio je katolički svešenik don Ilija Bošković. Sve do početka 20. veka u Orahovu Dolu nije živeo nijedan pravoslavac. Katoličko poreklo Boškovića seže više od 400 godina u prošlost. O tome postoje dokazi u biskupijskim izveštajima, maticama i popisima stanovništva.

Spor i oko Nikole Tesle

Natezanje oko proslavljenih bivših stanovnika nije ništa novo, komentariše Borger. Srbija je 2006. godine, nastavlja, beogradski aerodrom nazvala po Nikoli Tesli, legendarnom naučniku i ocu elektrotehnike. Tesla je po nacionalnosti Srbin rođen u selu Smiljan, koje se tada, sredinom 19. veka, nalazilo na vojnoj krajini Austro-Ugarske, a današnje Hrvatske.

“Iako jedva da je kročio u današnju Srbiju, Beograd smatra Teslu svojim. Njegov se pepeo nalazi u beogradskom muzeju, a Srpska pravoslavna crkva vodi kampanju da se premesti u crkvu, uprkos njegovom odvojenom pogledu na veru. Srbija se gorko bunila kada je Hrvatska stavila njegov lik na svoje kovanice od 50, 20 i 10 centi kada se pridružila eurozoni početkom godine”, podseća autor.

Narodna banka Srbije saopštila je za agenciju Frans pres da time Zagreb “uzurpira kulturnu i naučnu baštinu srpskog naroda”.

Tesla, koji je postao američki državljanin, verovatno bi bio zgrožen tim argumentima, smatra Borger.

“Jednako sam ponosan na svoje srpsko poreklo i na svoju hrvatsku domovinu. Živeli svi Jugosloveni”, rekao je jednom.

Na kraju pojašnjava još jednu dimenziju cele priče.

“U Bosni, pitanje Trebinja ima još jednu dimenziju, nastojanje bosanskih srpskih nacionalista i njihovog separatističkog vođe Milorada Dodika da ojačaju autonomiju Republike Srpske. Projekat su do sada blokirali hrvatski i bošnjački članovi zajedničkog Predsedništva BiH”, dodaje autor bez ulaska u detalje.