Planeta je poslednjih dana sa neizvesnošću pratila vesti o situaciji u Sueckom kanalu u kome se nasukao kontejnerski brod “Ever Given” i blokirao saobraćaj. Posle šest dana, kanal je odblokiran, ali saobraćaj još nije normalizovan. Međutim, ovo nije prvi put da je ova važna pomorska saobraćajnica bila zatvorena…
Gigantski brod “Ever Given” usled nepovoljnih vremenskih uslova zaglavio se 23. marta u Sueckom kanalu i blokirao pomorski saobraćaj. Brojne svetske kompanije zabeležile su milionske gubitke zbog kašnjenja robe natovarene na brodove kojima je prolaz bio onemogućen posle blokade kanala. Na brodovima je bila zarobljena roba iz celog sveta, između ostalog i nameštaj, grla stoke i nafta, navodi RTS.
Brod je konačno delimično odblokiran juče, 29. marta, ali saobraćaj još nije uspostavljen. Pretpostavlja se da će biti potrebna tri i po dana za normalizaciju protoka brodova. Trenutno na prolaz čeka 367 brodova iz celog sveta, prema informacijama svetskih medija.
Suecki kanal, koji spaja Mediteran i Crveno more, odnosno Atlantik i Indijski okean, jedna je od najvažnijih i najprometnijih saobraćajnica na svetu kojom se obavlja 12 procenata celokupne svetske trgovine. Tokom 2020. godine, ovom rutom je prošlo preko 18.800 brodova, odnosno oko 51 brod dnevno.
Veštački kanal, prokopan od luke Port Said na severu do Sueca na jugu, preseca Suecki zemljouz i razdvaja Afriku i Aziju. Građen je 10 godina i zvanično pušten u rad 17. novembra 1869. godine. Kanal je danas dugačak 193 kilometra, a kroz istoriju je nekoliko puta proširivan i produbljivan kako bi se prilagodio razvoju modernih brodova.
Drevni kanali
Ideja o povezivanju Sredozemnog i Crvenog mora nije nastala u modernom dobu, već datira oko 4000 hiljade godina unazad, kako piše zvanični sajt Suez Canal Authorty. Još 1874. godine pre nove ere, egipatski faraon Senusret III prvi je iskopao kanale koji su povezivali dva mora sa rekom Nil.
Ovaj kanal je tokom vekova nekoliko puta napuštan i zatvaran, a zatim rekonstruisan i ponovo otvaran.
Persijski car Darije (522 – 486 p. n. e) je inicirao jednu od rekonstrukcija i ostaci njegovog kanala i danas se mogu videti u suvoj rečnoj dolini Vadi Tumilat, istočno od Nila.
Prvi pokušaji izgradnje modernog Sueckog kanala koji bi direktno povezao Mediteran i Crveno more pripisuju se Napoelonu Bonaparti. Ipak, zbog pogrešnih proračuna koji su utvrdili navodnu veliku razliku između nivoa dva mora, projekat je ipak napušten.
Moderni Suecki kanal
Grupa francuskih intelektualaca je još 1833. godine želela da izgradi kanal, ali nisu uspeli da ubede tadašnjeg kediva, Muhameda Alija Egipatskog. Ipak, francuski arhitekta Ferdinand de Leseps je 1858. godine postigao koncesioni dogovor sa kedivom Said pašom. Tada je osnovana i Kompanija Suecki kanal u kojoj je udeo imao i Egipat.
Izgradnja kanala je Egipat dovela u velike dugove pa je britanska vlada 1875. godine otkupila egipatske deonice. Svetske sile su 1888. potpisale Konstantinopoljsku konvenciju koja navodi da je kanal otvoren za brodove svih nacija, u miru i u ratu.
Za Veliku Britaniju je Suecki kanal bio od vitalnog značaja za održanje kolonijalnih interesa i pomorske moći. Predsednik Egipta Gamal Abdel Naser je 1956. godine nacionalizovao kanal, što je navelo britanske i francuske trupe da u saradnji sa Izraelom izvrše invaziju te je došlo do zatvaranja kanala. Taj događaj se naziva Suecka kriza i trajao je do 1957, kada je kanal ponovo otvoren.
Drugo zatvaranje kanala dogodilo se 1967. godine nakon napada Izraela na Egipat, čime je otpočeo Šestodnevni rat (ili Arapsko–izraelski rat). Nakon ovog sukoba, kanal je ponovo otvoren 1975. godine. Od tada saobraćaj Sueckim kanalom funkcioniše neometano.
Ipak, nakon aktuelne krize sa zaglavljenim brodom “Ever Given”, postavljaju se brojna pitanja o odgovornosti i faktorima koji su doveli do nje.
