Zvanična Sofija ovih dana jasno stavlja do znanja da će blokirati otvaranje pristupnih pregovora EU i Skoplja ukoliko susedna zemlja insistira na makedonskom identitetu i jeziku. Nova runda stare nacionalističke svađe.
Istorijski spor dva suseda mogao bi da uđe u briselske hodnike i to pred decembar kad Severna Makedonija očekuje zvanični početak pregovora o pristupanju Evropskoj uniji. To bi značilo da ni pristanak na promenu imena zemlje zbog spora sa Grčkom možda ne bi bio dovoljan da posle petnaest godina – toliko je Severna Makedonija zvanično kandidat za EU – počnu pregovori, piše Dojče vele.
“Raskid sa nasleđem komunističke Jugoslavije”
Dokument iz Sofije nosi birokratski naziv: “Memorandum kojim se objašnjava odnos Republike Bugarske i Republike Severne Makedonije u kontekstu procesa proširenja i pridruživanja i stabilizacije”. On je prošle nedelje privukao pažnju medija u Skoplju.
Memorandum na šest stranica, poslat iz Sofije u 26 glavnih gradova EU u avgustu ove godine, pojašnjava stav Bugarske o raznim istorijskim pitanjima. Ključno je, kako tvrdi Sofija, “etnički i jezički inženjering koji se dogodio” u Makedoniji u decenijama od Drugog svetskog rata.
“Pristupni put Severne Makedonije pruža dragocenu priliku njenom vođstvu da raskine sa ideološkim nasleđem i praksom komunističke Jugoslavije. Proces proširenja ne sme da legitimiše etnički i jezički inženjering koji se odvijao u bivšim autoritarnim režimima”, navodi se u bugarskom Memorandumu.
“Sloveni koji žive u Makedoniji su Bugari”
Prema zvaničnom bugarskom tumačenju istorije, ljudi slovenskog porekla koji žive u Severnoj Makedoniji zapravo su Bugari koji govore bugarski jezik, ali im je ispran mozak za vreme Titovog komunističkog režima u bivšoj Jugoslaviji i u tom procesu su veštački dobili novi “makedonski” identitet i jezik.
Ovaj zahtev nije nov. To je zvanični stav bugarske države koji postoji od pedesetih godina 20. veka. Kao rezultat toga, nesporazumi u pogledu istorijskih pitanja između dva suseda često su stvarali uzavrele odnose u političkoj areni. Kao članica EU, Bugarska sada ima veliku prednost u odnosu na Severnu Makedoniju i namerava da je iskoristi.
Profesor Ulf Brunbauer, koji vodi katedru za istoriju jugoistočne i istočne Evrope na Univerzitetu u Regenzburgu, kaže da je Memorandum način na koji Bugarska “vrši pritisak nametanjem nacionalističkog pogleda na istoriju i kulturu druge države i njenog naroda”.
– To bi bilo kao kad bi Nemačka rekla Austrijancima da su Nemci ili kada bi Danska Norvežane nazvala anomalijom jer su nekada bili deo njihovog carstva i jer se njihov standardni jezik kasnije razvio i odvojio od danskog – rekao je Brunbauer za Dojče vele.
Memorandum je izazvao zaprepašćenje u Skoplju i osude u delovima bugarske akademske zajednice. Zamenik makedonskog premijera Nikola Dimitrov rekao je da “jezik ne podleže priznavanju ili nepriznavanju, jer se u 21. veku, posebno u Evropi, nikome ne može uskratiti pravo na samoopredeljenje i samoizražavanje”.
Okupacija ili oslobođenje?
Tokom Drugog svetskog rata Kraljevina Bugarska je bila deo sila Osovine i zauzela je teritoriju današnje Severne Makedonije. Makedonska istorija ovaj period naziva “bugarskom fašističkom okupacijom”. Ali Bugarska negira tu tvrdnju i tvrdi da su njene snage samo oslobodile svoju braću na zapadu.
Nemački istoričar Brunbauer, s druge strane, poziva Brisel i “posebno Berlin” da izvrše pritisak na bugarsku vladu. On navodi da ovakvo ili onakvo tumačenje istorije ili jezika može da “naljuti” nacionaliste sa obe strane granice, ali da nema baš nikakve veze sa kriterijumima koje neka zemlja treba da ispuni da bi bila primljena u EU.
