Koliko u Švajcarskoj još ima skrivenih deponija radioaktivnih radijumskih boja, decenijama korišćenih u industriji satova? Ovo pitanje mnogi postavljaju posle nedavnog otkrića 120 kilograma visoko radioaktivnog otpada na jednom gradilištu pored autoputa A-5 u mestu Bijen, kolevci švajcarske tradicije proizvodnje satova.
Kako otkrivaju dnevnici "Maten dimanš" i "Zontags cajtung", skandal je tim veći što su vlasti već 18 meseci znale za ovaj opasni otpad, ali su ćutale. Radnici koji su radili na građevini pored autoputa nosili su zaštitne maske, što znači da se pouzdano znalo da opasnost za zdravlje postoji. Na izvesnim mestima izmerena je radioaktivnost od 300 mikrosiverta na sat, što je skoro 100 puta više od dozvoljenog maksimuma. Po svemu sudeći zagađenje potiče od fluoroscentne boje koja je tokom pola veka bila korišćena za bojenje satnih kazaljki i brojeva koji su tako svetleli u mraku. Otpad potiče sa stare deponije u Bijenu.
|
Rak pokosio "radijumske devojke" |
Objašnjenje švajcarskih službi zaduženih za kontrolu radioaktivnosti nije ništa manje skandalozno: "Mi smo usredsređeni na nadziranje nuklearnih centrala i medicinskih središta gde je rizik za stanovništvo znatno veći", izjavila je novinarima Sibil Estije, šef šestočlane službe Federalnog ministarstva zdravlja čiji je posao da vodi računa o radioaktivnosti u čovekovoj okolini. Po njenim rečima, u toku su merenja radioaktivnosti podzemnih voda u naselju sagrađenom na staroj deponiji gde se već pola veka nalaze povrtnjaci.
U toku narednih godinu dana Federalno ministarstvo zdravlja i osiguranje SUVA ispitivaće da li ima radioaktivnog zagađenja tamo gde su se nalazile male, često neprijavljene radionice u kojima je radijumska boja korišćena sve do zabrane 1963. godine. Ove radionice danas služe uglavnom za stanovanje i nalaze se u kantonima Bern, Nešatel, Ženeva, Jura i Soler.
Radijumska prašina i danas je opasna po zdravlje ukoliko se uvukla u zidove i između drvenih ploča i dasaka, jer je reč o elementu čija se radioaktivnost smanjuje tek nakon 1.600 godina.
U Bijenu je otkriće radioaktivnog otpada i ćutanje o njemu izazvalo burne reakcije. Ministarstvo zdravlja i gradske vlasti prvo su prebacivale odgovornost jedni na druge, da bi se konačno ujedinili u "jedan front", kako ocenjuju švajcarske novine. Opština je bombardovana pitanjima građana. Posle prvog šoka i ćutanja, opštinske vlasti grada Bijena postupile su zapravo po pravilima koja nalaže "komunikacija krize", što znači da su odustali od odbrambenog stava i počeli na sve načine da izražavaju svoju solidarnost sa stanovništvom. Između ostalog, tražili su da svi koji nešto znaju o radioaktivnom otpadu – jave šta znaju. Kao da nije opština ta koja je znala ili je bar morala da zna.
