Samo zauzimanje Beograda nije bilo moguće bez podrške Sovjetske armije, koja je već bila u borbama u istočnoj Srbiji, ali je tek odluka sovjetskog Trećeg ukrajinskog fronta da iz Istočne Bugarske prebaci svoj Četvrti mehanizovani korpus bila presudna da dođe do brzog oslobođenja Beograda, kaže u razgovoru za “Vesti” istoričar dr Bojan Dimitrijević, zamenik direktora Instituta za savremenu istoriju.
Crvena armija je brzo prešla granicu i negde oko 11-12. oktobra spojila se sa partizanima u rejonu Topola-Mladenovac. Sam ulazak u grad i napredovanje udruženih snaga odvijali su se iz tri pravca Smederevskim, Avalskim i Obrenovačkim putem.
– Sa druge strane, nemačke snage u Beogradu bile su skupljene sa raznih strana. Bez obzira na to, pružali su jak otpor. Branili su se umešno, moglo bi se reći i očajnički, da se izvuku na sremsku stranu. Njihov zadatak bio je da brane Beograd do povlačenja njihove grupacije iz istočne Srbije, jer se već od početka oktobra Nemci povlače. Dolazak ove grupacije bio je iznenađenje i za sovjetske i partizanske snage. To je produžilo čitavu operaciju pa je borba za Beograd umesto dva ili tri, trajala nedelju dana – objašnjava Dimitrijević.
Ipak, sovjetska vojska bila je nadmoćnija u tenkovima i artiljeriji, a pratili su je partizanski borci, pa su združenim snagama uspeli da odbace Nemce preko Save.
– Tokom 19. oktobra i do jutra 20, skoro ceo grad je bio pod kontrolom. U ovim borbenim operacijama ključnu ulogu odigralo je sovjetsko naoružanje, ali i partizanske jedinice koje su ih pratile. To je bila Prva armijska grupacija koju su činile: 1. proleterska brigada, 6. lička, 16. vojvođanska brigada… – navodi sagovornik “Vesti”.
Gubici su bili veliki, stradalo je 970 vojnika Crvene armije i oko 2.700 partizana.
– Činjenica da Nemci nisu uništili Savski most omogućila je da partizani i Sovjeti pređu za njima ka Zemunu i da ne dozvole postavljanje linije sremskog fronta bliže Beogradu. Više je verzija kako je spasen Savski most, prema najpoznatijoj to je učinio učitelj Zarić koji se zatekao u blizini i video da su Nemci minirali most. Ima i drugih verzija po kojima su to uradili neki drugi ljudi, dok ih sovjetski istoričari recimo ne pominju već prednost daju svojim deminerima. Spasavanje mosta i brz prelazak za Nemcima onemogućilo ih je da uspostave front blizu Beograda već su bili prinuđeni da se povuku dublje u Srem – priča Dimitrijević.
Direktor Instituta za savremenu istoriju ističe da je ulazak partizana u Beograd, sa političkog aspekta bio važan jer su tako stavili tačku i na svoj revolucionarni pohod koji se vođen tokom Drugog svetskog rata, što ih je, na kraju učinilo pobednicima.
Zaboravljena stratišta
– Ono što se zaboravlja je revolucionarni teror nad onima koji su označeni kao neprijatelji države, a koji je sprovođen dvadesetak dana po oslobođenju grada. Tada je likvidiran veći broj pripadnika vlade i građana. Kako podaci Ozne nisu sačuvani, ne zna se tačan broj žrtava revolucionarnog terora, ali su ostala stratišta, mesta na kojima su vršena streljanja, kao što su: Lisičji potok, ali i lokacije na kojima su pojedini stadioni Obilić, Sinđelić – ukazuje Dimitrijević.
