U podnožju paleovulkanske kupe Tilva njagra i plаnine Crni Vrh šepuri se Borsko jezero, ponos i omiljeno kupalište ne samo Borana već i svih meštana iz okoline. Na slikovitoj jezerskoj obali imaju sve za letnji odmor, od uređenih plaža do sportskih terena.
Veštačko jezero rudarskog grada nastalo je 1959. godine zarobljavanjem planinskih vodotokova izgradnjom brane. Vodena akumulacija je primarno bila namenjena industrijskim pogonima u Boru, ali je priroda ovu ljudsku odluku brzo prihvatila kao svoju. Nа nаdmorskoj visini od 438 metara, glatka površina jezerske vode ogledalo je slikovite i raskošne lepote okolnih predela. Pri tom je u pitanju “toplo ogledalo”.
Slikovita obala
Tokom letnjih meseci, čista jezerska voda dobija tamnozelenu boju, a njen površinski sloj dosegne temperaturu od 25 stepeni, izuzetno prijatnu za kupanje. A nije to i jedini razlog što ljudi vole ovo jezero.
– Zbog izvanrednog prirodnog okruženja, listopadnih i četinarskih šuma, brojnih rekreativnih sadržaja i blizine grada, Borsko jezero je glavna destinacija za odmor i relaksaciju ne samo Borana, već i građana čitavog istočnog dela Srbije – ističe Bora Stanković iz Turističke organizacije grada (TOG) Bora.
Vrlo jedinstveno, Borsko jezero je jedno od retkih veštačkih jezera koje ima sitno razuđenu obalu i nedefinisan oblik. Slikovita obala i priobalje sa uređenim plažama, rekreativnim i stazama za šetnju, sportskim terenima i drugim sadržajima, osim odmora, omogućuju razne dodatne aktivnosti, što Borsko jezero čini jednim od najprivlačnijih turističkih mesta u ovom delu Srbije.
Jezerska voda je bistra, planinska i, u pojedinim delovima, gotovo ispravna za piće. Vode koje se ulivaju u jezero, kao i redovna poribljavanja, čine jezero pogodnim staništem za veliki broj ribljih vrsta poput šarana, deverike, soma, smuđa, bandara, amura, tolstolobika i svih vrsta bele ribe, te je zato i idealno mesto za ribolov. Nisu retki i kapitalni ulovi pojedinih vrsta, pa je ovo jezero veoma popularno među ribolovcima.
– Na obali jezera i u njegovoj neposrednoj blizini sagrađeno je mnoštvo smeštajnih objekata: izvanredan hotel “Jezero”, Dečije odmаrаlište “Sаvаčа”, konačište “Vertigo”, mnoštvo kuća, vila, pansiona kao i jedinstven auto-kamp, lociran na samoj obali jezera. Izvanredan položaj i dobra saobraćajna povezanost, omogućavaju organizovanje izleta do Bora, Brestovačke banje, Lazarevog kanjona i Lazarove pećine, Feliks Romulijane, Rtnja, Dubašnice, Crnog vrha, Vrela Mlave, manastira Gornjak… Do svega zanimljivog u kraju – navodi Stanković.
Ruda, banja i priroda
Nakon odmaranja očiju na Borskom jezeru i okolišu, predlažemo upoznavanje s rudarskom tradicijom Bora. Za početak treba posetiti Muzej rudarstva i metalurgije čijih će 20.000 eksponata najbolje uvesti posetioce u priču o gradu. Od statue rudara, koja dočekuje goste na ulazu u grad, pa sve do ivice površinskog kopa nalazi se još jedan muzej, ali na otvorenom. Naime, duž centralne gradske ulice izložene su rudarske mašine i glavna gradska atrakcija – “Damper”, najveći kamion za eksploataciju rude.
A sa ivice kopa pruža se pogled na najveće veštački stvoreno udubljenje u Evropi. Ko se zasiti rude, može da poseti zoološki vrt, u kojem na dva hektara živi više desetina različitih životinja.
Boru ne manjkaju ni prirodne lepote. Gornjanska visoravan, smeštena u podnožju venca planine Veliki krš, svojim pejžažom pleni sva čula, baš kao i Lazarev kanjon u okviru kojeg je istoimena pećina. Nekada sklonište vojske kneza Lazara posle Kosovskog boja, Lazareva pećina danas je izuzetan peleološki i arheološki lokalitet u kojem se nalazi misteriozna Devojačka soba.
Okolne planine, visoravni, kanjon i izvori tople lekovite vode odavno privlače turiste u Bor, pa ne čudi da su u obližnjoj Brestovačkoj banji česti gosti bili i članovi srpskih dinastija Obrenović i Karađorđević. Njihova obožavana banja najpoznatija je po bogatstvu lekovite vode, dokazano delotvorne u lečenju mnogih oboljenjа (degenerativnih bolesti kičmenog stuba i perifernih zglobova, zapaljenskih i reumatskih bolesti, oboljenja centralnog i perifernog nervnog sistema, zapaljenskih oboljenja kože i sluznica kao i hroničnih ženskih bolesti), ali i opšte iscrpljenosti orgаnizmа.
– Kako bi doživljaj jedne destinacije bio potpun, treba probati proizvode tog kraja. Domaćinstvo Marić pravi domaće slatko, džem, med, ručne radove dok je domaćinstvo Krcić poznat po dimljenom kačkavalju, čuvenom “Krcinom zlatu”. Dobro nam došli, očekujemo vas – pozivaju iz TOG Bora.
Okovano ledom
Najveći deo zime Borsko jezero je, zbog niskih temperatura, koje vladaju tada ovim delom Srbije, delimično ili potpuno prekriveno ledom. Debljina leda tokom hladnijih zima dostiže i 30 centimetara.
Alatke iz praistorije
Rudarske i metalurške alatke korišćene od praistorije do danas, svetiljke za rudnik, korita i pribor za ispiranje zlata korišćenih još od antike, predmeti, nakit i statuete od zlata su deo bogate postavke Muzeja rudarstva i metalurgije “Bor”. U odvojenom delu, posetioci se mogu upoznati sa duhovnom kulturom Vlaha, načinom odevanja i ukrašavanja.
Ispunjava želje
Legenda tvrdi da su meštani sela Zlot skrivali od turskog zuluma svoje tek stasale devojke u takozvanoj Devojačkoj sobi. Soba se nalazi na vrhu krečnih kaskada u Lazarevoj pećini, koje su tokom kišnog perioda pune vode. Verovanje kaže da se bacanjem novčića ostvaruju zamišljene želje.
Tragovi dinastija u banji
Brestovačka, jedna od najstarijih banja u Srbiji o kojoj su “Vesti” već pisale, smestila se na 385 mnv, u prekrasnom ambijentu rečice Pujice. Okružena stoletnom šumom, nadaleko je poznata po izvorima lekovite vode koju su koristili još Rimljani. Osim uživanja u banjskim blagodetima, tamo treba obići konak kneza Miloša Obrenovića iz 1837, dvorac kneza Aleksandra iz 1856. i letnjikovac Petra Prvog Karađorđevića iz 1906. godine, kao i tursko kupatilo Hamam. Krajem 19. veka, u vreme kada je poznati lekar Laza Ilić bio banjski “fizikus”, u Brestovačkoj banji je podignuta “gostionica sa kur-salonom”. Danas je to kafana “Izletnik”, koja slovi za jedan od najstarijih ugostiteljsko-smeštajnih objekata u srpskim banjama.
Malo sporta
Planinski vrh Stol na Golom Kršu, koji se u podnožju ogleda u malom planinskom jezeru, pogodan je za šetnju, planinarenje i ekstremne sportove.
Kako stići
Koordinate Borskog jezera: 44°05’26” SGŠ; 22°00’36” IGD
Bor – granični prelazi: Batrovci (Hrvatska) 371 km, Horgoš (Mađarska) 452 km
Bor – Borsko jezero – 17 km, planine: Veliki Krš 10 km, Goli Krš 20 km i Stol 20 km
Borsko jezero – Lazareva pećina 22.7 km, Brestovačka banja 4.8 km.
Smeštaj
Noćenje po osobi na Borskom jezeru kreće se od 1.000 do 1.500 dinara (8,5-13 evra) u sobama bez kuhinje i u sobama sa upotrebom kuhinje, dok se dnevni najam apartmana kreće od 3.000 do 6.000 dinara (25-50 evra) u zavisnosti od strukture i veličine apartmana (za smeštaj 2-6 osoba).
