Arhimandrit Metodije: Vaskrs je praznik nad praznicima, dokaz da smrt više ne drži ljude u ropstvu

Privatna arhiva

Arhimandrit Metodije (Marković), iguman manastira Srpski Kovin, eparhije budimske SPC, poručio je da je Vaskrs najveći događaj u istoriji kada je Hristos Bogočovek i Spasilac pobedio smrt čime smrt više ne drži ljude u ropstvu, a njegovo vaskrsenje ohrabruje i okrepljuje sve hrišćane nagoveštavajući i njihovo lično vaskrsenje u Carstvo nebesko.

U vaskršnjem intervjuu iguman jednog od najstarijih srpskih svetinja van Srbije naglašava da se svi dive Srbima na Kosovu i Metohiji zato što svedoče „stradanje za veru i istinu“.

Šta za hrišćane označava Vaskrs?

– Vaskrsenje Hristovo donelo je najveću radost rodu ljudskome. Zato je ono „praznik nad praznicima i slavlje nad slavljima“. Ono što je rod ljudski izgubio Adamovim padom u greh, to je u Vaskrslom Spasitelju Hristu dobio. Apostol Pavle piše u poslanici Korinćanima: “Jer kao što po Adamu svi umiru, tako će i po Hristu svi oživeti“ (1Kor. 15,22). Dostignuće večnog života verujući ostvaruju preko Crkve – Tela Hristovog. Osnova hrišćanstva javlja se vera u Hrista vaskrslog iz mrtvih (1Kor 15,14). Vaskrsenje Hristovo je najveći događaj u istoriji. Po njemu se hrišćanstvo razlikuje od svih ostalih religija. Osnivači svih drugih religija su smrtnici, dok je Glava Crkve vaskrsli Hristos. Vaskrsenje Hristovo je obnavljanje ljudske prirode, presazdanje ljudskog roda, življenje eshatološke realnosti. Crkva Hristovo Vaskrsenje praznuje od trenutka Njegovog silaska u ad, gde je od vlasti smrti i đavola oslobodio duše starozavetnih pravednika.

Zašto je za hrišćane Vaskrs najznačajnji, najveći praznik?

– Pasha Gospodnja, odnosno Vaskrsenje Hristovo jeste praznik ka kome su upravljeni svi crkveni praznici. U Crkvenim Bogosluženjima  svakog praznika odražava se svetlost Vaskrsenja i budućeg večnog života. Praznik Vaskrsenja poziva sve verujuće da počnu budući život već ovde na zemlji. Od Rođenja u Vitlejemu do krsne žrtve na Golgoti, Bogočovek je išao jednome cilju-vaskrsenju iz mrtvih. Zato je vaskrsenje krajnji cilj svih hrišćanskih podviga i stremljenja. Po rečima Sv. Oca Justina ćelijskog „Vaskrsenje Hristovo je kosmički događaj, vidljiv i očigledan i za nebeske Sile, zato se i Anđeli javljaju kao svedoci vaskrsenja Hristovog“. Vaskrsenjem Gospoda Isusa Hrista iz mrtvih završen je Bogočovečanski podvig iskupljenja i spasenja roda ljudskog. Njime je Spasitelj konačno pobedio smrt i darovao nam život večni. Bezgrešni Gospod, svojim vaskrsenjm nam pokazuje i potvrđuje, da je njegova čovekoljubiva žrtva na krstu za grehe sveta primljena. U Vaskrsenju Hristovom, ljudska priroda dobila je svoj pravi, božanski smisao i značaj, jer je iz nje uklonjena tama greha i smrti, i ona se pokazala u svojoj prvobitnoj bezgrešnoj krasoti i besmrtnoj svetlosti. Vaskrsenje Hristovo je jedino opravdanje i osmišljenje života ljudskog na zemlji. U njemu ljudsko biće jasno oseća, saznaje i vidi da je ono stvoreno u ovom svetu radi besmrtnog i večnog života u svetosti, ljubavi i pravdi.

Koja je Vaša poruka Srbima na Kosovu povodom Vaskrsa?

– Pozdravljam svu našu braću i sestre koji žive na mnogostradalnom Kosovu i Metohiji  sa radosnim vaskršnjim pozdravom  Hristos vaskrse! Divimo im se i uvek su u našim molitvama da istraju i ostanu na svetoj srpskoj zemlji. Molitvama svetih mučenika i ugodnika Božijih koji su slavili Boga da i Vi Boga slavite i da ih podražavate u dobru. Ma gde da živimo na Božijem smo imanju i da se trudimo da uvek budemo to što jesmo Srbi Vere Pravoslavne sa bogatstvom svojih običaja,koji su naročito na Vaskrs izraženi.

Čvrstom verom da ćemo istrajati na putu istine, pravde i blagočešća, u ovaj Veliki Dan pobede Vaskrslog Davaoca života, kada se svetlošću Njegovog Vaskrsenja sve ispunjava sjajem večnog života, molitveno vam želimo neiscrpnu Pashalnu radost, i neprestanu pomoć i milost Vaskrsloga iz mrtvih Hrista Spasitelja. Preispunjeni radošću svetozarnog Vaskrsenja Hristovog najsrdačnije čestitamo vam  Praznik nad Praznicima rečima večnog pashalnog pozdrava: Hristos Vaskrse ! Vaistinu Vaskrse.

Kako ocenjujete život Srba na Kosovu?

– Svima u svetu koji žele da znaju istinu poznato im je u kakvim teškim uslovima žive naši sunarodnici na Kosovu i Metohiji. Oni su primer svima nama kako treba da se ponašamo i kako da ostanemo pravi Pravoslavni Hrišćani u najtežim životnim okolnostima ugledajući se na naše svete pretke.

Donedavno ste bili na čelu jednog od najstarijih srpskih svetinja, manastira Prohor Pčinjski, a sada ste na čelu nastarijeg manastira SPC van teritorije Srbije, manastira Srpski Kovin. Koliko je važno da Srbi znaju svoju istoriju?

– Veoma je važno da svako od nas zna istoriju svog naroda, jer kako se kaže u jednoj izreci „istorija je učiteljica života“. Za naš narod bitno je iz jednog velikog razloga da znamo istoriju, a to je da se nama često istorija odnosno istorijski događaji ponavljaju, u ovom kontekstu mislim na sva ona stardanja kroz koja  su prošli naš narod, crkva i država.

Šta manastir Srpski Kovin znači za Srbe, ali i Srpsku pravoslavnu crkvu?

– Višestruko se sudbina i istorija srpskih manastira utkala u hod srpskog naroda. Delili su sa njim bitke i stradanja, pobede i poraze. Pred njima su se okupljali srpski prvaci, ustajalo se iz manastira u odbranu slobode. Tokom srednjeg veka, ali i kasnije, manastiri su bili centri pismenosti. Knjige, uglavnom one bogoslužbene, prepisuju se u manastirima gde se otvaraju i prve štamparije. Dugo su glavne škole za opismenjavanje dece bile upravo one manastirske. Manastir Srpski Kovin predstavlja svedočanstvo vekovne istorije i duhovnosti srpskog naroda u srednjoj Evropi, osnovan još u 12. veku, tokom perioda kada su Srbi, vođeni verom i političkim okolnostima, migrirali na sever. Njegova istorija usko je povezana sa dolaskom Srba u Panonsku niziju i njihovim trudom da očuvaju pravoslavnu veru i tradiciju na ovim prostorima.

Tokom vekova, manastir je bio duhovni centar, ali i mesto utočišta za Srbe koji su se borili sa izazovima vremena, uključujući osmanske invazije, austrougarsku vlast i političke promene. U burnim istorijskim razdobljima, manastir je često bio oštećen, ali je uvek obnavljan zahvaljujući veri i posvećenosti srpskog naroda. Nažalost sve je manje našeg naroda na ovim prostorima, ali uloga manastira je ista da svedoči istinu Pravoslavne vere i da čuva naš nacionalni identitet.

Gde se nalazi manastir Srpski Kovin?

– Manastir Uspenja Presvete Bogorodice u Srpskom Kovinu  je najstariji manastir u Mađarskoj i jedan od dva manastira u Budimskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve. Smešten je 40 km južno od Budimpešte, na ostrvu Čepel. Manastir je poznat i kao „Manastir na Dunavu“, jedan je od najstarijih srpskih pravoslavnih manastira izvan granica Srbije. Smešten na desnoj obali Dunava u samom centru grada Srpski Kovin (Rackeve).

Ko je osnivač manastira?

Prema sačuvanom predanju, ovaj manastir predstavlja srednjovekovnu tekovinu i kao osnivač manastira pominje se kraljica Jelena, ćerka raškog župana Uroša I i supruga vladara Bele II Slepog. U vreme kad je manastir nastao Ugarskom je vladala Jelena umesto svog maloletnog sina Geze II (1141-1161). Nakon što su Turci 1439. godine opseli i prvi put osvojili utvrđeno Smederevo, u dva navrata su prešli Dunav, opustošili i opljačkali Kovin i sva okolna naselja. Oni koji su izbegli na vreme krenuli su u dubinu Ugarske i dospeli do ostrva Čepela na Dunavu. Ugarski kralj Vladislav je 10. oktobra 1440. godine ustupio kovinskim preseljenicima kasnogotičku crkvu sa kapelama i zvonikom, pa uz to, po svoj prilici, odgovarajući deo kraljevskih zemljišnih poseda.

Od tog doba do danas, na Čepelu postoji Gornji ili Srpski Kovin, sa crkvom posvećenom uspenju Presvete Bogorodice i sa kapelama Sv. Jovana Preteče i Sv. Vračeva Kozme i Damjana (prva na jugoistočnoj, druga na jugozapadnoj strani).

Kada je ova svetinja pretvorena u manastir?

– Postoji mogućnost, da je u godinama oko polovine XVI veka parohijska crkva pretvorena u manastirsku. Za ovaj zaključak nema neposrednih dokaza, ali su u turskom popisu iz 1546. godine u Srpskom Kovinu zabeležena tri monaha i jedan sveštenik što upućuje na mogućnost da je uz crkvu tada već postojao manastir. Za sada pouzdani podaci iz 1680. godine, potvrđuju postojanje manastira na Čepelskom ostrvu. U okviru redukacije manastira u vreme Marije Terezije, Kovinski manastir je ukinut 1777. godine a malobrojno bratstvo, verovatno na čelu sa arhimandritom Josifom Stanojevićem, preseljeno je u manastir Grabovac a crkva pretvorena u parohijsku. Nakon više od dva veka, ova velika svetinja Srba u Mađarskoj ponovo dobija status manastira, na čelu sa igumanom Andrejem Pandurovićem 2003. godine.

A kada je reč o unutrašnjosti crkve?

– Cela velika crkva kao i priprate, od zemlje, pa do vrha gotskih svodova, između prepletenih stubova, prema srazmeri prostora koji na svodovima gore biva sve uži, simetrično su ispunjeni freskama svetitelja kao i srpskih vladara i svetaca.. Na donjim delovima zidova, između uspravnih stubova, poređani su srpski vladari od Nemanje pa do cara Uroša i cara Lazara, u prirodnoj veličini. Najveća svetinja ovog manastira je čudotovorna ikona Presvete Bogordice (Kovinska Bogorodica) iz 17. veka, koja je tokom vekova pružala brojna iscelenja svima koji su tražili pomoć. Ova ikona se u srpskim spisima spominje kao „najpoštovanija ikona“ kod Srba u Mađarskoj. Ujedno, u manastiru se nalaze i delovi moštiju svetitelja veoma značajnih za naš narod, od koji su  delovi moštiju Svetog Ave Justina Ćelijskog, Sv. kralja Milutina, Sv. kneza Lazara, Sv. Dositeja zagrebačkog, Sv. vladike Nikolaja, Sv. Luke krimskog i drugih svetitlja.

Kako ocenjujete život srpske zajednice u Mađarskoj?

– Srpska zajednica u Mađarskoj nije velika, broji svega oko 10.000 ljudi, ali po prilično je dobro organizovana. Zvanično je priznati kao manjina u ovoj zemlji, ima razvijeno svoje školtvo i brojne kulturne ustanove od izuzetnog kulturno-istorijskog značaja. Posle Prvog svetskog rata u velikom talasu iseljavanja u Kraljevinu SHS, pre svega u Srbiju, broj pripadnika srpskog naroda znato se smanjio. Danas su rasuti u regionu Budimpešte, oko jedne četvrtine ukupnog borja, ostali žive u južnim oblastima – Bač-Kiškunu, Baranji i Čongradu, a Lovra je jedino mesto u Mađarskoj gde Serbi imaju većinu. Srpska zajednica u Mađarskoj jedna je od najobrazovanijih etničkih zajednica u ovoj zemlji, čak oko 27 odsto pripadnika našeg naroda je visokoobrazovano. U Sentandreji se nalazi sedište Budimske eparhije Srpske pravolsavne crkve, u Budimpešti srpska gimnazija, osnovna škola i vrtić. Mali broj Srba i asimilacija, posebno u velikim urbanim sredinama, kao što je Budimpešta, ne čini našu etničku zajednicu političkom i ekonomskom silom, ali bez dileme srpska zajenidnica je značajan faktor u kulturnom i istorijskom smislu. Postoji oko četdesetak srpskih pravoslavnih hramova i dva manastira od kojih je u Srpskom Kovinu jedan od najstarijih u zemlji. Naš narod na ovim prostorima blagodareći Crkvi i školstvu uspeo je da sačuva srpski jezik, kulturu i običaje, kao na primer Krsnu slavu, badnjak, praznik Vidovdan i mnogo drugo.