Više od 6.000 smrtnih slučajeva godišnje pripisuje se zagađenju vazduha u Srbiji, a trećina premine u Beogradu. Alarmantne podatke objavljuje beogradska kancelarija Svetske zdravstvene organizacije. Rezultati istraživanja Globalnog saveza za zdravlje i zagađenja pokazuju da je Srbija prva u Evropi po broju preuranjenih smrti od posledica zagađenja.
Kao posledica zagađenja, umire se od bolesti srca i moždanog udara, a četvrtina ugroženih umrla je zbog karcinoma i posledica drugih bolesti pluća. Ne ubija nas samo dim iz fabrika, već i iz šporeta, upozoravaju stručnjaci.
Prevremeno godišnje umre 175 ljudi na sto hiljada stanovnika usled zagađenja kome je izloženo, navodi se u istraživanju, a prema podacima iste organizacije iz 2017. zbog zagađenja je umrlo 12.317 ljudi od kojih je za 9.902 smrtonosan bio zagađen vazduh.
Od čega ljudi umiru
Aleksandar Macura iz “RES Fondacije” za Sputnjik objašnjava da nas ne ubija samo zagađeni vazduh koji udišemo napolju, već i onaj u našim skloništima od zagađenja, u kućama.
– Veoma često, kada se govori o broju prevremenih smrti zbog zagađenja, misli se samo na zagađenje spoljašnjeg vazduha, iako je broj prevremenih smrti koji se pripisuje zagađenju unutrašnjeg vazduha najčešće približno jednak broju umrlih usled zagađenja spoljašnjeg – otkriva Macura.
Organizacija u kojoj radi Macura godinama pokušava da skrene pažnju na ovaj problem, međutim, ova tema nikada nije bila aktuelna, a sada je skrajnuta usled aktuelne priče o novim velikim zagađivačima koji su došli u Srbiju.
Dugotrajna, ali i kratokotrajna izloženost zagađenom vazduhu dovodi do smanjene funkcije pluća, respiratornih infekcija i pogoršanja kod bolesnika koji imaju astmu. Izlaganje trudnica zagađenom vazduhu povezano je s malom porođajnom težinom beba, pa čak i prevremenim porođajem.
– Suspendovane čestice, male čestice koje prodiru u pluća i dalje u krvotok odgovorne su za najveći broj prevremenih smrti. U Srbiji imamo zagađenje sumpornim oksidima, azotnim oksidima, teškim metalima. Ništa od toga nije benigno, potrebno je smanjiti sve vrste zagađenja, ali čestično je odgovorno za najveći broj smrti – objašnjava Macura.
– Potrebna je politička volja i jasno razumevanje da je ovoliko zagađenje nedopustivo, da je zdravlje stanovništva ugorženo – da ljudi umiru. U velikom broju slučajeva zagađenje je povezano sa neefikasnom proizvodnjom električne ili toplotne energije, ali teško mogu da zamislim da u Srbiji inspektor za zaštitu životne sredine ulazi u elektranu i nalaže njeno gašenje, jer prekoračuje dozvoljene vrednosti – kaže Macura.
Gde je stanje najgore?
Valjevo, Pančevo, Niš, Kragujevac, Užice i Kosjerić su gradovi u kojima se prema zvaničnim podacima Agencije za zaštitu životne sredine udiše “veoma nezdrav”, “jako zagađen” i “opasan” vazduh. Alarmantno stanje je u Smederevu i Boru, a ne zaostaje ni glavni grad, koji je, sa najviše stanovnika izložen gotovo svim izvorima zagađenja.
– Ove godine po prvi put smo dobili poziv Ministrastva za zaštitu životne sredine za lokalne samouprave za projekate za borbu protiv smanjenja zagađenja vazduha javnog sektora i individualnih izvora zagađenja. Ukupan iznos za celu Srbiju bio je milion evra, a Beograd je pre nekoliko dana izdvojio dva miliona za obnovu fasada. Fasade ne smeju da budu dva puta značajnije od zagađenja iz individualnih izvora u celoj Srbiji – ističe Macura.
On podseća da Nacionalna strategija o zaštiti vazduha u Srbiji, zemlji u kojoj ljudi umiru od njegovog zagađenja, ne postoji, iako zakon nalaže da je mora biti. Srbija još nema ni Katastar zagađivača, prvi alat koji treba da pomogne u smanjenju zagađenja.
Nova istraživanja Svetske zdravstvene organizacije ukazuju da zagađenje vazduha može uticati na dijabetes i neurološki razvoj dece. Upozoravaju da je važno obratiti pažnju na stopu zagađenosti vazduha i trajanje njegovoj izloženosti, ali i prisutnost više faktora rizika istovremeno, što je u Srbiji najčešće slučaj.
