Alarik okreće ćurak

Osvajač i "prijatelj" Rima: Alarih na čelu svoje konjice

Galski mir i obilje pretvorili su se u pustoš – to je bila posledica razaranja i Babajevih osvajanja. On je, redom, pokorio niz gradova: Majnc – koji je iznenada napao i uništio, a nekoliko hiljada hrišćana sabio u crkvu i pobio, Vorms – koji je stradao posle dugotrajne opsade, a potom i Strazbur, Špajer, Aras, Rems, Turnej i Amijen – svi su iskusili njegovu surovost i silinu alanske konjice. Galija, bogata i prostrana zemlja, sve do Okeana, Alpa i Pirineja, bila je ostavljena na milost i nemilost Babaja i njegovih trupa. Do 449. godine, Galija i Španija su pale u ruke osvajača iz daleke Sarmatije.
Alarik, videći šta se dešava u susedstvu, okrenuo je ćurak naopako i, do juče rimski saveznik, svom snagom napao iznenađeno Carstvo. Uskoro se Italija i večni grad Rim nađoše u njegovim rukama, a tada lukavi Got još jednom umornom Rimu pokaza svoju prevrtljivu ćud: kad je ušao u pokoreni grad izjavio da mu je davnašnja želja bila da ga svi smatraju prijateljem mira i Rimljana!
Babaja je na čelu Alana ubrzo smenio Goaran, koji je munjevito, ne naišavši gotovo ni na kakav otpor, porobio Španiju. Istoričar zapadno-gotskog porekla, Jordanis, biskup iz Italije, pisac "Istorije Rimljana", kaže o ovim događajima sledeće:
"Posle upada tih naroda, sledile su najgroznije nedaće, jer su varvari, ne birajući, ispoljavali okrutnost i prema Rimljanima i prema Špancima, a sa podjednakim besom pustošili su i gradove i nezaštićena sela. Širenje gladi nateralo je bedne stanovnike da se hrane mesom bližnjih. Čak su i zveri u divljini, koje se nekontrolisano behu namnožile, pobesnele od ukusa krvi i, razdražene od gladi, drsko su napadale i proždirale svoj ljudski plen. Uskoro su se pojavile i boleštine, ti nerazdvojni pratioci gladi, odnoseći veliki deo naroda, dok su jauci umirućih, u njihovim preživelim prijateljima, samo budili zavist. Konačno, zasitivši se klanja i pljačke, navukavši zaraznu pošast koju su sami doneli, varvari su zasnovali stalna staništa, u zemlji koja je ostala bez stanovnika."

Carstvo Alana u Africi
Drevnu Galiciju i Kastilju, podelili su Svevi i Vandali, a alanski Srbi su se raštrkali po provincijama Kartahene i Lusitanije (današnji Portugal, kome su Srbi dali ime po svojoj pradomovini Lugistanu, zemlji lugova na iranskoj visoravni Sabros). Tako su se sarmatska naselja raširila od Dunava i Sredozemnog mora do Atlanskog okeana.
Španiju je, pod okrilje Rima, vratio gotski vojskovođa Valij, koji je u boju ubio alanskog kralja, a onda savladao Sveve i Vandale. Goti, Burgunđani i Franci, stekli su prebivalište i vlast u galskim provincijama. Deo Alana i Vandala prešao je u Afriku, gde je osnovano kraljevstvo koje se pružalo od Tangera do Tripolija. Na čelu ovih plemena bio je izuzetno sposoban Vandal Genzerih koji će, 455. godine, opljačkati Rim i postati njegov regent. Pljačka ‘večitog grada" trajala je neprekidno 14 dana i noći. Od 447. godine, vladar potpuno posrnule rimske Imperije biće vođa Gota Ricimer.
Kraljevinu Italiju, na koju se zapadno Rimsko carstvo postupno svelo u drugoj polovini petog veka, mučila su, za vreme gotskog regenta Ricimera, neprestana pustošenja udruženih pirata: Srba-Alana i Vandala, koji su u osvojenim rimskim kolonijama u Africi osnovali svoje carstvo, sa Kartaginom kao glavnim gradom. Ricimer je nagomilao blago, obrazovao posebnu vojsku, zaključivao lične saveze i vladao Italijom samostalnom, despotskom vlašću.
Vandali i Alani, pod vođstvom Genzeriha, u više navrata su u pohodima iz afričkih luka pustošili obale Španije, Ligurije, Toskane, Kampanije, Lukanije, Apulije, Kalabrije, Venecije, Dalmacije, Epira, Grčke i Sicilije. Svuda gde se iskrcala, ova vojska je širila strah i ostavljala pustoš. Pod Genzerihovim udarima, oholi Ricimer je napokon bio primoran da se obrati prestolu u Konstantinopolju za pomoć. Na njegovu molbu i uz uslov da se pokori istočnom carstvu, njegov imperator Lav Prvi (465-475) prihvata da zaustavi vandalsko-alansku tiraniju.

Propala intervencija Istoka
Genzerihu, koji je tako dugo ugnjetavao Mediteran, zapretila je opasnost sa svih strana, i u prvo vreme je stalno trpeo poraze, kako na kopnu, tako i na moru. Ali, nije se predavao i ubrzo je imao priliku da iskoristi nesmotrenost Lava Prvog koga su početni uspesi na bojnom polju uspavali – naneo mu je katastrofalan poraz u pomorskoj bici kod Kartagine, pošto je više od polovine carske flote nestalo u strahovitom, podmetnutom požaru.
 

Ricimer, videvši Lavov neuspeh, sklonio se iz Rima u Milano, uveren da je na severu zaštićen i da će uspeti da odbaci napad Genzerihov napad ako ovaj krene toliko daleko. No, opasnost nije dolazila sa mora, već sa kopna, i ne sa juga, već sa istoka. Posle Ricimera, kratko je vladao Gundobrad, da bi od 474. godine italijanski tron bio upražnjen. Upravo to je pobudilo apetite alanskog vladara Odoakara, koji je nasledio Beoga, koji je obnovio Singidunum nazvavši ga po svom imenu – Beograd ili Beogova gradina.
Nakon Atiline smrti, a otrovala ga je Germanka Hilda, koju mu je "darovao" Beog, istočni Alani, preci današnjih Srba, proterali su Hune i široko se naselili u Iliriku i Panoniju, gornjoj Meziji – današnjoj Srbiji. Alani su, kako piše E. Gibon, zavideli svojoj sabraći u Galiji, Španiji i Africi, čije je pobedničko oružje steklo nezavisnu i trajnu baštinu. Da bi se izravnali s njima, njihov kralj Odoakar je Orestu, regentu kraljevstva i ocu poslednjeg cara zapadnog Rimskog carstva Romula Augustula, postavio ultimatum – da mu se odmah ustupi trećina teritorije italijanske kraljevine.

Kraj zapadnog carstva
Kada je Panonija pripala Hunima, Orest, koji je u toj provinciji imao posede, stupio je u Atilinu službu, kao sekretar. Često je boravio u Konstantinopolju, kao njegov izaslanik. Atilinom smrću, Orest je ponovo bio slobodan i stupio je u službu efemernog cara Julija Neposa (474-475), koji mu je dodelio status patricija i imenovao ga za vrhovnog vojnog zapovednika.
Posle Neposove abdikacije, Orest je postao regent i na presto doveo sina Romula Avgustula (475-476). Tada je na scenu stupio Odokar – cara Avgustulu stavlja pred izbor – da se pokori i ostane živ, ali rob, ili da bude ubijen, jer ako će se boriti, osvajači ga neće poštedeti.
Orest je odbio Odokarev zahtev i povukao se u utvrđeni grad Paviju, biskupsko sedište Svetog Epifanija. Odokar je smesta opseo Paviju i, posle serije napada, osvojio je grad na juriš. Orest je poginuo, a grad je opljačkan. U isto vreme, u borbi sa srpskim trupama kod Ravene poginuo je i Orestov brat Pavle. Tu je uhvaćen i Orestov sin Avgustul koji je, nezaštićen, molio Odokara za milost. Pobednik ga je poštedeo i dopustio mu da živi u progonstvu, u Lukulovom dvorcu u Kampaniji sa godišnjom rentom od 6.000 zlatnika. Avgustul je morao da se, pred Senatom, koji više nije imao nikakvih moći, odrekne prestola. Bila je to predstava i kraj zapadnog Rimskog carstva.