Poplave uništile pčele

Svaki treći zalogaj koji čovek uzima vezan je za pčele i ako bi one izumrle dovodi se u opasnost biološki opstanak na Zemlji. Dokumenti UN-a navode da je u opasnosti od nestanka više od 20.000 biljnih vrsta, koje oprašuju pčele, jer je pčela sve manje na planeti. Otuda i zabrinutost kad se dogodi iznenadni pomor, poput nedavnog uginuća oko 400 pčelinjih društava u banatskoj opštini Kovin.

- Pčele imaju veliki značaj u lancu ishrane kao oprašivači mnogih biljnih vrsta. Pre će čovek izumreti nego pčele, a kada bi se i to nekim čudom desilo, posledice bi bile katastrofalne za poljoprivredu i život ljudi širom planete - naglašava prof. dr Zoran Stanimirović, šef katedre za biologiju Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu.

Najnoviji slučaj pomora pčela dogodio se u selu Skorenovac, uzrok je pčelinji krpelj, a ne trovanje kako se u prvi mah pomislilo.

- Ova bolest ne može da se iskoreni, ali se može svesti na minimum. Prošla godina je za pčelarstvo bila katastrofalna, malo je meda, cena mu je visoka i ko je prodao sav med zbog dobre zarade, a pčele ove zime prihranjivao samo šećernim pogačama i time im oslabio imunitet, doveo je u opasnost opstanak košnica - pojašnjava Dragan Đorđević, homoljski pčelar iz Kamenova kod Petrovca na Mlavi.

Šećer je zlo

Nekontrolisana i neodgovarajuća upotreba šećera u prihrani može dovesti do obolevanja pčela.

Prof. dr Zoran Stanimirović

- Šećer je nužno zlo i treba ga koristiti samo u krajnjoj nuždi. Šećer je čist izvor energije i ne sadrži ostale hranljive suspstance za život pčela. To vodi ka energetskom stresu pčele, a kao posledica javljaju se razne bolesti, pre svega nozemoza, energetski parazit, koja oduzima energiju pčelama, iscrpljuje ih i stvara uslove za aktiviranje virusa koji pobiju pčele. U vezi sa problemom šećerizacije i nekvalitetne ishrane pčela, sve se više pominje CCD (Cilondž Colaps Disorder). CCD je sindrom koji podrazumeva iznenadno nestajanje (uginuće) pčelinjih zajednica. Prvi podaci o CCD-u pominju se još u zapisima iz 1050. godine, zatim 1905, 2000, 2005. godine na širokom području Amerike, Kanade, Australije i Velike Britanije. Kada pčelar iz plodišta uzme plodišni med, koji je najbolje balansirana energetsko-proteinska hrana, on je uzeo pčelama esenciju za život. Danas širom sveta, gde postoji intenzivno pčelarstvo, čovek se ubi ubeđujući pčelu kako je za nju dobar šećer, a sam za sebe uzima med. Da je šećer hrana za pčele, ne bi morao čovek na to da ih navodi, nego bi ga one same unosile u košnicu - objašnjava dr Stanimirović.

Pčelarstvo u Srbiji ima tradiciju još iz doba srednjovekovne dinastije Nemanjić. Danas, prema podacima Saveza pčelarskih organizacija Srbije, ova asocijacija ima više od 9.000 pčelara, a prema poslednjem popisu Ministarstva poljoprivrede registrovano je oko 674.000 košnica. I kad je godina povoljna, može da se dobije 6.000-7.000 tona meda.

- U majskim poplavama 2014. godine stradale su 1.683 košnice u Srbiji , a ukupna šteta zbog uništenja pčelinjih društava i gubitka prinosa bagremovog meda premašila je 20 miliona evra. Direktna šteta zbog uništenja pčelinjih društava iznosi oko 300.000 evra, a štetu na poplavljenoj opremi i repromaterijalu bukvalno je nemoguće obračunati, jer je ogromna. Prinos meda u 2014. za 85 odsto je manji nego 2013. godine. O razmerama štete svedoči, na primer, i podatak da je 2013. godine na bagremovoj paši prikupljeno 3.044 tone meda, a 2014. ni 300 tona - naveo je Rodoljub Živadinović iz SPOS-a.

Seča šuma

Klimatski poremećaji utiču i na pčelinje zajednice.
- Prekomerna seča šuma podrazumeva uništavanje pluća i biosunđera za vodu planete Zemlje. Zbog toga imamo poplave, nepogode i ekspanziju vetrova. Promena u tako velikim ekosistemima utiče i na ostale ekosisteme. U ranim fazama kontakta ljudi sa pčelama, kao i u počecima razvoja pčelarstva uopšte, predominantnu ulogu je imalo tzv. šumsko pčelarenje jer su šuplja stabla u šumama predstavljala idealan dom za pčelinje zajednice. Seča šuma podrazumeva eliminaciju staništa za divlje pčele, a to ima uticaja i na savremeno pčelarstvo - ukazuje dr Stanimirović.

I opšta hemizacija neminovno vodi zagađenju životne sredine sa svim posledicama, a to je nestanak mnogih vrsta medonosnih biljaka, kao što su beli i konjski bosiljak.

- Opšta hemizacija uzima danak u pogledu količine i kvaliteta prirodne hrane za pčele u ekosistemima, mnoge biljne vrste su nestale, druge smanjile produkciju nektara i polena. Primena pesticida za zaštitu biljaka "od semena do semena" (neonikotinoidi) i njihov uticaj na pčele su stalna dilema. U nekim zemljama, recimo Francuskoj, zabranjena je upotreba ovih preparata zbog zaštite pčela, jer je sve više dokaza o njihovom štetnom efektu. U Srbiji bi uskoro trebalo da stupi na snagu zabrana ovih hemikalija u poljoprivredi. Uticaj na pčele imaju i razna radioaktivna zračenja. Postoje naučni radovi koji ukazuju da štetan efekat mogu imati i zračenja baznih stanica mobilne telefonije - objašnjava dr Stanimirović.

Panika u svetu

Albert Ajnštajn je još pre 80 godina rekao "ako nestane pčela na Zemlji, čovečanstvu bi najviše preostalo četiri godine života". Stručnjaci smatraju da je Ajnštajn malo preterao, jer pčele ne oprašuju sve biljke, naročito ne žitarice, poput pirinča, kukuruza i pšenice.

Ni produkcija krompira ne zavisi od pčela. Ali, svet bi ostao bez mnogobrojnih vrsta voća i povrća, time bi ljudski rod bio izložen avitaminozi i ranom umiranju. Otuda među pčelarima i farmerima u svetu već desetak godina vlada panika zbog nestanka velikog broja pčela. Pojava je zabeležena prvo u Aziji, ali se vrlo brzo proširila na Evropu i na Severnu Ameriku. U SAD je broj pčela smanjen u proseku za 30 odsto, dok ih je u Kaliforniji do 60 odsto manje, a u Teksasu 70 odsto.

Povartari u Americi mesecima unapred nastoje da rezervišu dovoljan broj košnica za period oprašivanja, a američka vlada je pod pritiskom industrijskih lobija ukinula zabranu uvoza pčela, koja je bila na snazi još od 1922. godine. Ukidanje embarga zahtevali su proizvođači badema, tražeći veći broj oprašivača na svojom plantažama. S novim pčelama, dovezenim iz Australije, stigle su i nove bolesti. Jedan od najopasnijih je i virsus IAPV, koji su otkrili 2004. izraelski naučnici u Jerusalimu.

Takođe, od 2008. godine Evropa je izgubila 30 posto od 13,6 miliona košnica, najviše jugozapadna Nemačka sa 80 odsto manjim brojem pčela. Visoki procenti opadanja broja pčela zabeleženi su u Belgiji, Portugalu, Francuskoj, Grčkoj, Španiji, Italiji...