Srpske princeze kroz istoriju (1): Majka bugarskog cara
Deset dinastija vladalo je srpskim zemljama od osnivanja države u 12. veku do polovine 20. veka, i to su Nemanjići, Kotromanići, Mrnjavčevići, Lazarevići, Brankovići, Balšići, Crnojevići, Petrovići-Njegoši, Obrenovići i na kraju Karađorđevići.
Manje je poznato da su svi vladari imali ukupno 158 zakonitih potomaka, od toga 71 kćer. Iako su imena mnogih princeza ostala nepoznata za razliku od imena njihovih muževa, istoriji je poznat 51 brak kćeri srpskih vladara, a njih 13 bilo je udato ili za kraljeve i careve drugih zemalja ili za plemiće koji su postali vladari.
Kako su brakovi aristokratije još od starih vremena zapravo bili diplomatski ugovori, jasno je da su srpske princeze i te kako prekrajale političku mapu sveta u kojem su živele, a novija istorija je uspela da utvrdi na koji način, i sa kakvim posledicama. Srpski krunski zetovi dolazili su iz mnogih država.
Među njima je bilo najviše Srba izvan granica prvobitne države, a bilo je i Italijana, Hrvata, Bugara, Osmanlija i Rusa.
Jedna od kćeri velikog župana Stefana Nemanja, koja se prema nekim navodima zvala Jefimija, udata je oko 1216. godine za Manojla Komnina Duku, poznatog kao Manojlo Anđeo.
On je tada bio epirski despot, a kasnije se proglasio solunskim carem. Venčanje je bilo potvrda mira između srpske i epirske države, kojom je tada vladao Manojlov stariji brat Teodor. Klimavi mir ovih neprijatelja je potrajao ipak nešto duže nego brak, budući da je srpska princeza ubrzo posle ceremonije preminula. Još jedna Nemanjina kći, ovoga puta najmlađa, udata je za plemića koji će biti rodonačelnik jedne vladarske dinastije. Bila je to Tiha, a suprug joj je bio bugarski boljar. Njihov sin Konstantin Tih postaće 1257. bugarski car i vladaće naredne dve decenije upravo uz pomoć rođaka iz Srbije i tazbine sa nikejskog dvora. On je kasnije pridodao prezime Asen, ali zahvaljujući drugom braku, uzeo je ime kuće Asen da bi učvrstio vlast.
Jelisaveta, kći srpskog kralja Dragutina, udata je 1284. za Stefana Kotromana, kako su ga nazivali dubrovački izvori. Bio je to najstariji sin bosanskog bana Prijezde, i neko vreme je vladao Bosnom. Jelisaveta je u istoriji ostala zapisana kao majka Stefana Drugog Kotromanića, jednog od najmoćnijih gospodara Bosne u srednjem veku. Njen unuk je bio Stefan Tvrtko Prvi Kotromanić, bosanski ban i srpski kralj poslednjih decenija 14. veka. Pozivajući se upravo na poreklo svoje bake, kao i prednost Dragutinove loze Nemanjića u odnosu na lozu njegovog mlađeg brata Milutina, čuvenog srpskog kralja, Kotromanić se 1377. krunisao i za "kralja Srbljem, Bosni, Primorju i Zapadnim stranam". Krunisanje je obavljeno u manastiru Mileševa, a kasnije su se u ovoj njegovoj vladarskoj tituli pridodale i Dalmacija i Hrvatska.
Seljačka buna
Konstantin Asen Tih, sin Tihe Nemanjić, imao je nesrećnu sudbinu. Zbog slomljene noge koja nije dobro zarasla teško se kretao i u vojnim pohodima je učestvovao samo na kolima. U vreme gušenja seljačke bune 1277. vojnici su se razbežali i ostavili ga na kolima, pa su ga pobunjenici lako uhvatili i pogubili. Njegova sudbina je najjače pogodila srpskog kralja Dragutina. I on se teško kretao, pošto je nekoliko godina kasnije pao s konja, pa je stalno strahovao da ga ne zadesi sličan usud
