Kako je u Srbiji nastao Dom za s uma sišavše (1): Bolnica za zgranute

Bilo je to u vreme vladavine Miloševog sina Mihaila, koji će ispratiti i poslednjeg otomanskog vojnika iz Beogradske tvrđave. Tih godina je sve ono što bi tek koju deceniju ranije bilo i nezamislivo, postajalo sasvim prirodno i uobičajeno. U doktorovu kulu, kuću lekara Vita Romite dovođeni su psihijatrijski bolesnici, koji se tada još nisu tako zvali.

Tanjug

Prvi "zgranuti" dovođeni su u današnju Doktorovu kulu

Posle krvavih obračuna tokom Drugog srpskog ustanka, negde oko treće decenije 19. veka stabilizovali su se odnosi između Srba i Turaka. Knez Miloš Obrenović bio je srpski vođa, poštovan i među svojima i među Turcima, što mu je i te kako pomagalo u borbi za autonomiju mlade države i potpune slobode, koja će stići 1867. godine. Bilo je to u vreme vladavine Miloševog sina Mihaila, koji će ispratiti i poslednjeg otomanskog vojnika iz Beogradske tvrđave. Tih godina je sve ono što bi tek koju deceniju ranije bilo i nezamislivo, postajalo sasvim prirodno i uobičajeno.

Diplomatija je konačno zamenila govor oružja, ali su upravo krvavi obračuni dovukli u Srbiju i razne vidare i nadrilekare. Prvi pravi lekar stigao je u Beograd 1823. godine. Bio je to Vito Romita, poreklom Italijan. U srpsku prestonicu došao je iz Carigrada, kao lični lekar tadašnjeg beogradskog vezira. Nešto kasnije postao je lekar kneza Miloša.

Pošto je odlučio da se zadrži u Beogradu, već 1824. je napravio kuću na uzvišici iznad Mokroluške reke, koja više ne postoji, a tada se ulivala u Savu. Romitina kuća se nalazila zapravo na prostoru koji danas zauzima Specijalna bolnica za psihijatrijske bolesti "Dr Laza Lazarević", i nazvana je Doktorova kula.

U svoje vreme predstavljala je pravo čudo arhitekture, kako po spoljašnjosti, tako i po rasporedu i nameni unutrašnjih prostorija. Posle nekoliko vekova pod otomanskom vlašću kuća je bila prvi vesnik savremene kulture. Doktor Romita je otišao iz Beograda četiri godine kasnije, ali su u kući ostali njegova žena, kći i zet, nadaleko čuveni doktor Bartolomeo Kunibert, kasnije poznat i kao istoričar kneževine Srbije.

Tanjug

U Doktorovoj kuli i danas sačuvani spisi i dijagnoze iz tog vremena

Ukazom kneza Mihaila Obrenovića Doktorova kula je uz male prepravke postala bolnica za duševne bolesnike pod nazivom Dom za sa uma sišavše. U Pravilu o ustrojeniju doma, sa potpisom kneza, napisano je i sledeće: "U ovom domu primaće se i u njemu čuvati i lečiti s uma sišavša lica svake struke, zgranuta i od padajuće bolesti stradajuća, kako muška tako i ženska, i to kako odrasla, tako i deca".

Bila je to prva bolnica za psihijatrijske bolesnike u našoj zemlji. Osnivanjem je rukovodio tadašnji načelnik Uprave saniteta dr Steva Milosavljević, a za prvog upravnika ove naročite bolnice postavljen je fizikus beogradskog okruga dr Florijan Birg.