50-01
46 + 16

NAVRŠAVA SE 160 GODINA OD ROĐENjA VELIKOG SRPSKOG NAUČNIKA MIHAJLA PUPINA

Srbin koga poštuje cela Amerika

Pupinovom zaslugom Srbija postigla povoljnije razgraničenje posle Prvog svetskog rata, sačuvao je rodni Banat, prvi podržao Teslu, dobio Pulicerovu nagradu, bio počasni doktor čak 18 univerziteta u svetu…

Uskoro se navršava se 160 godina od rođenja Mihajla Pupina (Idvor, 9. oktobar 1854 – Njujork, 12. mart 1935), inovatora, naučnika i velikog srpskog patriote. Proslava tog jubileja biće održana 30. septembra u Rektoratu Beogradskog univerziteta, a obeležiće se i u SAD, gde je Pupin proveo veći deo života i ostvario naučnu i univerzitetsku karijeru.
Pupin je tokom Prvog svetskog rata bio među najaktivnijim Srbima organizatorima dobrovoljaca za Solunski front iz Amerike. U završnim borbama na Solunskom frontu borilo se više od 4.000 dobrovoljaca našeg porekla iz SAD.
Pupin je takođe bio jedan od osnivača i dugogodišnji predsednik Srpskog narodnog saveza u Americi. Ličnom imovinom garantovao je finansijske aranžmane za Kraljevinu Srbiju čak i za kupovinu oružja za Srpsku vojsku i dobrovoljce u Prvom svetskom ratu.
Na Londonskoj mirovnoj konferenciji, maja 1913, posle Balkanskih ratova, pomagao je srpsku delegaciju, a direktno je učestvovao na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine, braneći interese Srbije i nove zajedničke države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je najzad uključila i njegov rodni Idvor, odnosno znatan deo Banata.
Između ostalog i Pupinovom zaslugom Srbija, odnosno tada Kraljevina SHS, postigla je povoljnije razgraničenje posle Prvog svetskog rata. Posebno je u tom smislu bio problematičan Pupinov Banat za koji je uprkos sastavu stanovništva, bilo planirano, odlukom velikih sila, bitno nepovoljnije rešenje granica. Osnovao je i nekoliko dobrotvornih fondova, prvi 1914. godine, koji je nazvan imenom Pijade-Aleksić-Pupin, a nagrađivani su najbolji učenici poznavaoci književnosti, narodne poezije, guslarstva, kao i srpske istorije.
Drugi fond, pod imenom Pupin, osnovao je 1926, za pomoć crkveno-školskoj opštini u rodnom Idvoru, kao i Srpskom privrednom društvu “Privrednik” koje se u to vreme iz Zagreba preselilo u Beograd. Iz tog fonda dodeljivana je i pomoć đacima sa područja današnje Vojvodine za školovanje i izdržavanje tokom školovanja.
Bio je i među osnivačima zadužbine pri Narodno-istorijsko-umetničkom muzeju u Beogradu iz kojeg su kupovana srpska umetnička dela za muzej i objavljivane publikacije o srpskim starinama.
Pupin je bio jedan od prvih naučnika koji su svim svojim autoritetom podržali Nikolu Teslu u istraživanju i korišćenju naizmenične struje, nasuprot Tomasu Alva Edisonu koji je u jednosmernu struju imao uložen veliki kapital.
Pupin je bio član više naučnih asocijacija širom sveta – Francuske akademije nauka, Srpske kraljevske akademije, predsednik Njujorške akademije nauka. Bio je počasni doktor čak 18 univerziteta širom sveta.
Umro je 12. marta 1935. u Njujorku i sahranjen je na groblju Vudlaun u Bronksu, SAD.

E. V.

Rođen da uspe

Pupin je rođen, najverovatnije, 9. oktobra (po novom) 1854. u Idvoru, u Banat, u seljačkoj porodici u kojoj je bilo desetoro dece. Nakon završene osnovne škole u obližnjem Perlezu i pohađanja pančevačke realne gimnazije, 1872. je otišao na školovanje u Prag. Posle samo dve godine emigrirao je u SAD, gde je godinama radio kao fizički radnik i pohađao večernju školu.
Prijemni ispit na Kolumbija koledžu u Njujorku položio je 1879. godine, gde je zbog pokazanog znanja oslobođen školarine, a izdržavao se radeći fizičke poslove i dodatnim časovima koje je držao đacima.
Školovanje je nastavio u Kembridžu, u Britaniji, a u Berlinu je doktorirao fizičku hemiju 1889. godine. Od tada pa do 1929. bio je nastavnik fizičke matematike na Kolumbija univerzitetu u Njujorku, a tokom naučne karijere patentirao je više desetina pronalazaka.
Za autobiografsko delo “Sa pašnjaka do naučenjaka” objavljeno 1923. dobio je Pulicerovu nagradu.