Stranci koji su zadužili Srbiju (7): Zavoleo Srbiju u progonstvu
Aleksandar Sergejevič Puškin, genijalni pesnik koji je obožavao putovanja, a kome je bilo zabranjeno da napušta otadžbinu Rusiju, nije dobio priliku da lično upozna malu slovensku zemlju na Balkanu prema kojoj je još od rane mladosti razvio veliku ljubav.
I pored toga, Puškinova naklonost prema Srbiji i srpskom narodu nije se, kao kod mnoge njegove braće po peru, zaustavila na divljenju narodnim pesmama. Trudio se veliki predstavnik svetskog romantizma da što bolje upozna i istoriju udaljene slovenske braće, i stvarni život ljudi, tražeći prilike na sve strane. O tome govore naslovi njegovih dela, a naročito prevodi srpske usmene poezije.
Careva kazna
Stranci koji su zadužili Srbiju:
Klica naklonosti velikog Rusa prema srpskoj sudbini i junacima zametnula se još u Besarabiji, piše Petar Mitropan, saradnik "Srpskog književnog glasnika" u broju od februara 1947. godine.
Tu se, u Kišinjevu i Hotinu, pesnik već u 21. godini našao u progonstvu. Među moskovskom aristokratijom, kojoj je pripadao, bilo je veoma moderno u to vreme, početkom 19.veka, da se pišu podrugljivi, pa i sarkastični stihovi. Otrovne strelice su smele da se upućuju svakome, samo ne caru Aleksandru Prvom. Ali, za Puškina to nepisano pravilo nije važilo. Uzalud su ga prijatelji upozoravali da ne piše više sa podsmehom i kritikom na račun cara, jer se već uveliko našao u njegovoj nemilosti.
U to vreme, 1820, pada i Puškinovo poznanstvo sa srpskim emigrantima u Besarabiji, kojima je ranije na čelu bio sam vožd Đorđije Petrović Karađorđe. Porodica vođe Prvog srpskog ustanka nastavila je da živi u Hotinu i nakon što je Karađorđe ubijen u Srbiji 1817. godine. Srpsko ime je tada bilo čuveno i uvaženo, piše Mitropan, a Puškin je u svom romantičarskom oduševljenju slušao u detalje o srpskom vojevanju s Turcima.
Pričalo se kako je jednom prilikom u kući Srbina Slovića u Izmailu jedna domaćinova rođaka odrecitovala Puškinu neku srpsku narodnu pesmu. On se za pesmu veoma zainteresovao, pa su tražili ko će mu protumačiti neke reči i izraze koje nije razumeo, a koje mu Srpkinja nije mogla objasniti, jer je osim srpskog govorila samo italijanski. Puškin je tada sabrao i prve utiske o srpskoj narodnoj poeziji.
Tu, na jugu Ruskog carstva, priče o Crnom Đorđiju nadahnule su Puškina da napiše pesmu "Kćeri Karađorđa" u kojoj je lik vožda oslikan melodramski i herojski, sa velikim osloncem na pesme tada slavnog engleskog pesnika romantizma, lorda Bajrona. Karađorđe je imao tri sina i četiri kćeri, a Puškin je samo po čuvenju znao o njegovoj porodici i nije je lično poznavao.
Vukova zbirka u biblioteci
Puškin je, u želji da se upozna sa slovenskom poezijom i svetom, počeo najpre od zbornika pseudonarodnih dela slovenske poezije koji je sastavio francuski književnik Prosper Merime, ali mu je on poslužio samo kao podsticaj za dalje proučavanje srpske poezije. Da bi dopunio domaće izvore, nabavio je dela poznatih stranih pisaca koji su se bavili Srbijom. Pored ostalih, tu je bilo i čuveno delo opata Fortisa "Putovanje po Srbiji". Zbog srpske poezije je čitao i knjige na nemačkom, iako nije voleo ovaj jezik. Ali je, po svemu sudeći, učio srpski. U knjizi "Puškin, Merime i pesma Zapadnih Slovena", koja je štampana u Moskvi 1835. raspravlja se i o tome koje je sve jezike učio Puškin. Knjiga počinje čitavim nizom tekstova koji su pesniku služili kao vežbe pri izučavanju stranih jezika. Osim toga, u Puškinovoj biblioteci su pronađeni Rečnik srpskog jezika Vuka Stefanovića Karadžića, kao i Novi Zavet u prevodu profesora A. Stojkovića
Kćeri Karađorđa
Zato ta prva njegova pesma o slovenskoj temi nema istorijsku podlogu. "Kćeri Karađorđa" je, u žaru oduševljenja, napisana već 1820, a objavljena šest godina kasnije. U Besarabiji se Puškin prvi put upoznao i sa zbirkom srpskim narodnih pesama Vuka Karadžića, kao i sa spevom "Srbijanka" Sime Milutinovića Sarajlije.
Malo je poznato da zanimanje Puškina za slovensku kulturu ima veze sa slavistom Aleksandrom Hristiforovičem Vostokovim koga je cenio kao istraživača "Slova o puku Igorovu". Puškin se najpre javio kao suparnik Vostokovu na tom polju kad je posle njega preveo početak srpske epske pesme "Tužna pesma plemenite Hasanaginice". Sarađivao je i u Delvigovom almanahu "Severno cveće", u kome su pored njegovih pesama stalno štampani prevodi Vostokova iz srpske narodne poezije.
Od roba do plemića
Puškin je rođen 1799. u plemićkoj moskovskoj porodici, ali je njegov pradeda po majci bio crnac, Etiopljanin Abram Petrovič Hanibal. Njega je u Carigradu kao roba kupio srpski grof Sava Vladislavić Raguzinski i po povratku u Rusiju poklonio caru Petru Velikom. Car je toliko zavoleo Puškinovog pretka da mu je postao i kum.
