Kako je nastalo srpsko groblje Zejtinlik (7): Jedina žena među vojnicima
Na Britanskom groblju na Zejtinliku sahranjeno je 1.350 britanskih ratnika sa Solunskog fronta.
To je, inače, jedina žena sahranjena na Zejtinliku.
U prvoj od dve parcele, na koje se ovo groblje deli, podignut je poseban spomenik gospođi Ketrin Harlej, sestri britanskog glavnog komandanta na Zapadnom frontu feldmaršala Hejga.
Gospođa Harlej je bila veliki prijatelj i dobrotvor srpskog naroda. Za vreme rata došla je u Srbiju kao šef engleske sanitetske misije.
Italijani svako za sebe
Prvobitno su svi grobovi Italijana imali jednoobrazne mermerne krstove sa uklesanim imenima sahranjenih ratnika. Kasnije su pojedine porodice na grobovima svojih sinova i braće podigli pojedinačne spomenike različitih oblika i veličina, i od različitog materijala. Neki spomenici su u obliku velikih mermernih krstova na podestima, neki sa bistama pokojnika ili u obliku figure vojnika u prirodnoj veličini, izlivenoj u bronzi. Takvi pojedinačni spomenici, podignuti u raznim delovima groblja, postoje samo na Italijanskom groblju.
Poginula je tokom boravka u oslobođenom Bitolju, 1917. godine, za vreme jednog od brojnih artiljerijskih bombardovanja grada koju su združeno preduzimali Nemci i Bugari.
U znak večne zahvalnosti, oficiri Dopunske komande Srpske vojske podigli su joj lep spomenik od belog mermera i tesanog kamena sa velikim mermernim krstom koji dominira celom grobljanskom parcelom.
Na spomen-ploči urezani su i sledeći stihovi na srpskom i engleskom jeziku: "Na tvom grobu umesto cveća Srpska zahvalnost večno će cvati, Za tvoje delo i tvoje ime Pokolenja će daleka znati".
Na Zejtinliku se nalazi i vojničko groblje Italijana, koji su u Prvom svetskom ratu bili saveznici silama Antante.
Tu je sahranjeno sahranjeno čak 3.500 izginulih i pomrlih ratnika iz 35. divizije koja se, odvojeno od samostalnog italijanskog 16. korpusa u Albaniji, nalazila na Solunskom frontu, pod objedinjenom savezničkom komandom, od leta 1916. do kraja rata.
U prvo vreme, po dolasku u Solun, italijanska 35. divizija nalazila se nekoliko meseci na delu fronta u dolini Vardara, prema Đevđeliji, pa je premeštena na bitoljski deo fronta, na kome je ostala do završetka borbi u Makedoniji 1918. godine. Na ovom groblju je podignuta mala kapela od belog karare mermera, dovezenog iz Italije.
Ceo spomenički kompleks savezničkih vojničkih grobalja na Zejtinliku izgrađen je u duhu verskih i nacionalnih simbola sahranjenih ratnika.
Srpsko i Rusko vojničko groblje uređeno je u duhu pravoslavlja, dok na Francuskom i Italijanskom groblju dominira katolička simbolika.
U sastavu francuskih trupa služili su Arapi, Vijetnamci i pripadnici drugih nacionalnosti, dakle, pored hrišćana, i muslimani, budisti i pripadnici drugih konfesija. Britansko vojničko groblje, međutim, znatno se razlikuje u tom pogledu od ostalih grobalja tako što je poštovana činjenica da su u Britanskoj vojsci služili ne samo vojni obveznici sa Ostrva, pripadnici Anglikanske crkve i katolici, nego i ratnici iz britanskih kolonija.
Zbog toga su sva britanska nadgrobna obeležja potpuno ujednačena.
